Ρεβίθι χωρίς κουκί
Posted by sarant στο 9 Οκτωβρίου, 2013
Θυμάμαι πριν από κάμποσα χρόνια, τότε που είχα κι εγώ μικρά παιδιά και πρόσεχα και τα άλλα, ένα πιτσιρίκι είχε ρωτήσει τη μητέρα του γιατί στο γνωστό παιδικό τραγούδι το κουκί και το ρεβίθι εμαλώσανε στη βρύση. «Ποιο θα πιει πρώτο νερό», απάντησε η μητέρα, μια απάντηση πρακτική και όχι εντελώς άστοχη. Όσοι γεννήθηκαν σε σπίτια με τρεχούμενο νερό, δεν έχουν μνήμες από την καθημερινή διαδρομή με τη στάμνα στη βρύση, όπου, πέρα από τη συζήτηση και την αλληλοενημέρωση, υπήρχαν και οι αναπόφευκτες προστριβές για τη σειρά, μια και το γέμισμα της στάμνας βαστούσε πολλή ώρα κι έτσι κι αλλιώς δεν είναι σωστό να σου φάει η άλλη τη σειρά (το κουβάλημα του νερού ήταν γυναικεία δουλειά· άλλωστε, οι περισσότερες ήταν).
Εμείς για τις ανάγκες του άρθρου μπορούμε να υποθέσουμε ότι το κουκί και το ρεβίθι διαπληκτίστηκαν για το ποιο από τα δυο θα αποτελέσει το αντικείμενο του σημερινού άρθρου. Αν και σπανιότερο στη καθημερινότητά μας, το κουκί είναι ασύγκριτα πιο ενδιαφέρον από γλωσσική-λαογραφική άποψη· όμως έχουμε ήδη αναφερθεί σε παλιότερα άρθρα μας σε μερικά από τα γλωσσικά του κουκιού, οπότε τελικά ο κλήρος έπεσε στο ρεβίθι.
Το ρεβίθι προέρχεται από το αρχαίο ερέβινθος, που δήλωνε και το φυτό και τον καρπό, και το επίθημα -νθος πάντα μας κάνει να σκεφτόμαστε δάνειο από κάποια μεσογειακή γλώσσα, και από το ερεβίνθιον προέκυψε το ρεβίνθιον και ρεβίθιον και ροβίθιον στα μεσαιωνικά χρόνια. Τον τύπο ροβίθι που ήταν πολύ διαδεδομένος παλιότερα, ο Χατζιδάκις τον είχε εξηγήσει από την παρετυμολογική επίδρ. της λέξης «ρόβι» (άλλο όσπριο αυτό), αλλά ο Θ. Μωυσιάδης (και πιο πριν ο Φιλήντας) από την επίδρ. του χειλικού. Σε κάθε περίπτωση, δεν έχει βάση η παλιότερη ορθογραφία ρεβύθι, που διατηρείται ακόμα. (Στην περίπτωση της *μπύρας, το αδικαιολόγητο ύψιλον εξηγήθηκε με την αναλογία του «ζύθος»· εδώ, δεν ξέρω πώς ξεφύτρωσε).
Στα λατινικά το ρεβίθι λέγεται cicer, ή πληρέστερα cicer arietinum, όπως είναι το βοτανικό του όνομα. Σε αυτή τη δεύτερη λέξη οι ασχολούμενοι με τα ζώδια ίσως αναγνωρίσουν το Aries, το πρώτο ζώδιο του κύκλου, τον δικό μας κριό. Κριόμορφο είχαν αποκαλέσει το ρεβίθι οι Ρωμαίοι, διότι πράγματι αν το κοιτάξεις από κοντά έχει ένα κερατάκι σαν του κριαριού. Στην πρώτη όμως λέξη, που σήμερα οι Ιταλοί την προφέρουν τσίτσερ αλλά οι Ρωμαίοι της εποχής την πρόφερναν «κίκερ», θα αναγνωρίσουμε όλοι τον Κικέρωνα, τον μεγάλο λόγιο της εποχής της δημοκρατίας στη Ρώμη.
Ο Μάρκος Τούλιος Κικέρων (Cicero) είχε αυτό το επώνυμο επειδή, λέει ο Πλούταρχος, κάποιος πρόγονός του είχε στην άκρη της μύτης του μια χαρακιά σαν του ρεβιθιού (σε άλλες πηγές λέει ότι είχε στη μύτη ένα σπυρί σαν ρεβίθι, αλλά αυτό δεν το λέει ο Πλούταρχος). Όταν αποφάσισε ο Κικέρωνας να ασχοληθεί με την πολιτική, κάποιοι φίλοι του τον παρότρυναν να αλλάξει επώνυμο, αλλά εκείνος, που ήξερε πως ο άντρας κάνει τη γενιά, τους απάντησε πως θα κάνει το όνομα Κικέρωνας ένδοξο. Και τα κατάφερε, αφού το όνομά του όχι μόνο εξακολουθεί και σήμερα να είναι γνωστό, αλλά επειδή έχει περάσει και στη γλώσσα σαν ουσιαστικό, τουλάχιστον στα ιταλικά, όπου cicerone είναι ο ξεναγός (και ειρωνικά ο πολύξερος)· αλλά και στη γλώσσα μας ακουγόταν παλιότερα η λέξη «τσιτσερόνε» για τους ξεναγούς, αν και δεν ξέρω αν χρησιμοποιείται και σήμερα· πάντως, γκουγκλίζεται.
Αυτό το λατινικό cicer έχει περάσει στη σημερινή ονομασία του ρεβιθιού στις περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες, ας πούμε chick-peas στα αγγλικά ή pois chiches στα γαλλικά, παρόλο που οι Ισπανοί έχουν το ηχηρό (και μάλλον βάσκικο) garbanzo. Στα σέρβικα πάλι (και στην ακατονόμαστη γλώσσα των νοτίων γειτόνων τους) τα ρεβίθια λέγονται λεμπλεμπλιά, που μας θυμίζει τα δικά μας λεμπλεμπιά, που βέβαια έτσι λέμε εμείς τα στραγάλια, ιδίως τα μαλακά και γλυκά -η λέξη είναι τούρκικη. Αλλά και τι είναι τα στραγάλια; Ρεβίθια καβουρδισμένα· φρυκτοί ερέβινθοι (όχι φρικτοί!) που έλεγε κάποιο παλιό λεξικό. Στα αραβικά, διαβάζω, το ρεβίθι είναι χούμους, που κι αυτό κάτι μας θυμίζει, γιατί ο χούμους είναι αλεσμένο ρεβίθι ανακατεμένο με ταχίνι.
Οι αρχαίοι τα ήξεραν λοιπόν τα ρεβίθια, που μάλιστα τα βρίσκουμε και στον Όμηρο («θρώσκουσιν κύαμοι μελανόχροες ή ερέβινθοι», Ν589) και τα είχαν σε μεγάλη εκτίμηση, τόσο ως ρεβίθια όσο και ως στραγάλια. Ο Ξενοφάνης περιγράφει μιαν ειδυλλιακή σκηνή, να ξαπλώνεις πλάι στο τζάκι, φαγωμένος, να πίνεις γλυκό κρασί, να μασουλάς ερεβίνθους και να διηγείσαι παλιές ιστορίες στους φίλους σου, «πόσω χρονώ ήσουν όταν ήρθαν οι Μήδοι;»: πὰρ πυρὶ χρὴ τοιαῦτα λέγειν χειμῶνος ἐν ὥρῃ ἐν κλίνῃ μαλακῇ κατακείμενον͵ ἔμπλεον ὄντα͵ πίνοντα γλυκὺν οἶνον͵ ὑποτρώγοντ΄ ἐρεβίνθους· τίς πόθεν εἶς ἀνδρῶν͵ πόσα τοι ἔτη ἐστί͵ φέριστε; πηλίκος ἦσθ΄ ὅθ΄ ὁ Μῆδος ἀφίκετο; [λέω: να μασουλάς ερεβίνθους, επειδή δεν είμαι βέβαιος αν εννοεί ρεβίθια, ή στραγάλια]
Στον μεσαιωνικό Πωρικολόγο πάλι βρίσκουμε τον Ροβίθιο τον κουκουβαγιομύτη· εκεί που οι Ρωμαίοι είδαν κέρατο κριαριού στη μυτούλα του ρεβιθιού (αλλά και οι αρχαίοι Έλληνες, κάποιαν ποικιλία ρεβιθιών την ονόμαζαν «κριούς») οι βυζαντινοί είδαν μύτη κουκουβάγιας, που μου φαίνεται πιο πετυχημένο.
Ερέβινθο, ρεβίθι δηλαδή, λέγαν οι Αρχαίοι και το ανδρικό μόριο· στους Αχαρνής, ο Δικαιόπολης ρωτάει τη Μεγαριτοπούλα που είναι μασκαρεμένη σε γουρουνίτσα αν τρώει ερέβινθους (στ. 801). Πάντως στο σλανγκρ καταγράφεται ο ρεβιθοτσούτσουνος ως εύλογο συνώνυμο του μικροτσούτσουνου (ο συντάκτης του λήμματος μας πληροφορεί ότι η σχετική λέξη έχει καταγραφεί πριν το 1900, αλλά από σεμνότητα δεν το τεκμηριώνει).
Το ρεβίθι πάντως χρησιμοποιείται συχνά για παρομοιώσεις μεγέθους. Και βέβαια, μπορεί ο Κοντορεβιθούλης, κοντός σαν ρεβίθι, να είναι πολύ μικρός, αλλά ένα σπυρί σαν ρεβίθι είναι μεγάλο, όπως και ένα πολύτιμο πετράδι· στη Φυλλάδα του Μεγαλέξαντρου βρίσκει κανείς «ρεβιθέινον μαργαριτάρι» που αυτό σημαίνει, μεγάλο σαν ρεβίθι. Καμιά φορά και ειρωνικά, όπως στο δημοτικό «Άντρα ψηλό μου δώσανε, ψηλό σαν το ρεβίθι» (είναι και παχύς σαν το βελόνι, αν θυμάμαι καλά).
Στην Κατοχή, που ο καφές είχε εξαφανιστεί, τον υποκαθιστούσαν με τριμμένο ρεβίθι (μερικοί και σήμερα το πίνουν αυτό) ή ακόμα και «κριθάρι ανακατεμένο με ρεβίθι», όπως βρίσκουμε σε ένα θεατρικό του Κοτζιούλα.
Υπάρχει κι ένας άλλος τρόπος, σπανιότερος αυτός, για να τρώμε τα ρεβίθια: χλωρά, πράσινα, αλατισμένα. Δεν το έχω δοκιμάσει, αλλά έχω ακούσει πως τα φρέσκα ρεβίθια τα πουλούσαν παλιότερα (ή ακόμα; ) στην Πάτρα στο δρόμο ή στις λαϊκές σε μάτσο, και τα λέγαν «τσίτσιρι» (ο Κικέρωνας ξαναχτυπάει). Τώρα που το σκέφτομαι, και στους στίχους του Ξενοφάνη που παρέθεσα πιο πάνω, μπορεί οι ερέβινθοι αυτοί να είναι χλωροί.
Φαγητό της φτωχολογιάς πάντως παρέμειναν τα ρεβίθια, όπως και τ’ άλλα όσπρια, και καλλιέργεια φτωχική και τα ίδια, αφού ευδοκιμούν και σε φτωχά εδάφη. Όταν η κυβέρνηση Δηλιγιάννη το 1895 είχε ρίξει τις τιμές των οσπρίων, ο Σουρής έγραψε στον Ρωμηό:
Τι Κορδόναρος αλήθεια!
με φασόλια και ρεβίθια
θα παχύνεις σαν γουρούνι
κι όπως λένε μερικοί
δεν θα τρώμε τη φακή
καθώς τώρα με πιρούνι.
θυμίζοντας την παλιά παροιμία «Τρώει τη φακή με το πιρούνι» που λεγόταν για τους πάμφτωχους, και που ξέχασα να την αναφέρω στο άρθρο για τη φακή που είχα δημοσιέψει εδώ πριν από μερικούς μήνες. Για τα ρεβίθια ανάλογη παροιμία δεν υπάρχει, ίσως επειδή είναι λίγο πιο εύκολο να τα τρως με το πιρούνι, αλλά και γενικότερα, εδώ που τα λέμε, για το ρεβίθι δεν έχω βρει καμιά παροιμία, αν και κατά πάσα πιθανότητα κάπου κάποια θα υπάρχει· ούτε παροιμιακή έκφραση έχω βρει, και εδώ μπορώ να πιθανολογήσω ότι μάλλον δεν υπάρχει καμία, τουλάχιστον γνωστή, γιατί τις περισσότερες τις έχουμε καταγράψει.
Μια και δεν έχω τίποτα το παροιμιακό ή φρασεολογικό με τα ρεβίθια, θα ακυρώσω τον τίτλο του άρθρου και θα κλείσω κάνοντας αναφορά, ακριβώς, στο κουκί και στο ρεβίθι. Η γνωστότερη παραλλαγή, που μαλώνανε στη βρύση και τα έβαλε φυλακή η φακή, δεν είναι καθόλου η μοναδική, Υπάρχουν πάμπολλες άλλες, και είναι πολλά τα δημοτικά που ξεκινάνε «να σας πω ένα παραμύθι / το κουκί και το ρεβίθι» για να συνεχιστούν απρόβλεπτα και ελαφρώς σουρεαλιστικά, όπως το εξής νισυριώτικο:
Το κουκί και το ρεβίθι
και του Φράγκου το κορίτσι
κάθεται στο παραθύρι
και φωνάζει γούι γούι
και κανείς δεν το ακούει
κι ώσπου νάρτει η μαμά του
και η σκύλα η αδερφή του
πέρασε ο άγγελος
και πήρε την ψυχή του.
Αλλά, παραμύθι είναι, όπως θέλουμε το συνεχίζουμε.
Με τον τίτλο «Το κουκί και το ρεβίθι» υπάρχει και ένα θεατρικό του Καμπανέλλη, που το ανέβασε ο θίασος Καρέζη-Καζάκου λίγο πριν πέσει η δικτατορία, μετά το «Μεγάλο μας τσίρκο», ενώ τα δυο τους τα βρίσκουμε και σε πολλά τραγούδια, σχεδόν πάντα σε ρίμα με το παραμύθι, όπως στο Παραμύθι του Ξυλούρη
ή στο πολύ νεότερο «Φτιάξε καρδιά μου το δικό σου παραμύθι» του Τσακνή (οι στίχοι της Μαρ. Κριεζή)
Για σκέτο ρεβίθι, χωρίς κουκί, δεν ξέρω να έχει γραφτεί τραγούδι, εκτός αν έχετε εσείς κάτι υπόψη σας.
Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία 
Gpoint said
Τούκα προ ;
Gpoint said
Γιεςςςςςςςςς!!!!!!!
Νέο Kid Στο Block said
Πω,πώω! Τα κουκιά και τα ρεβίθια του έγραψε ο άνθρωπος! Nikoci(ce)ris at his best! 🙂
Nα προσθέσω την λαϊκή δοξασία/θρύλο/αστικό μύθο (τελος πάντων ιστορικά αποδεδειγμένο δεν είναι..) της απέχθειας των Πυθαγορείων για τα κουκιά. Εξού και η λαϊκή δοξασία/θρύλος/αστικός μύθος κ.λ.π. ότι ο Πυθαγόρας καταδιωκόμενος αποκλείστηκε μπροστά από ένα χωράφι με κουκιά, και προτίμησε να μην το διασχίσει και να πιαστεί.
Νέο Kid Στο Block said
«να συλληφθεί» στο τέλος του 3. Άκου να πιαστεί! (σιγά να μην έκανε και Σουηδική για να ξεμουδιάσει..)
Ή μήπως στέκει το «πιαστεί»; Ωπα, food (όχι κουκιά και ρεβίθια όμως) για μελλοντικό άρθρο; 😆
spiral architect said
Καλημέρα. 🙂
Ποιο θα πιει πρώτο νερό; Μα φυσικά το ρεβίθι, καθότι απαιτεί πολύ περισσότερες ώρες μούσκεμα για να φτιάξεις ρεβιθάδα, ακόμα περισσότερες και απ’ το δύστροπο φασόλι ελέφαντα.
Ο γιος μου, μικρός το ρεβίθι το’ λεγε γαΐφι. 😀
«Τι κάνεις Γιάννη; Κουκιά σπέρνω!» 😛
Gpoint said
Ασθενής βέβαια η μνήμη και δεν τα πάω καλά με τις μηχανές αναζήτησης πάντως αυτό με τα στραγάλια και το (γλυκό) κρασί ξαπλωμένοι μπροστά το τζάκι κουβεντιάζοντας με αγαπημένους φίλους νομίζω πως κάπου το λέει η Σαπφώ.’
Στα τσουτσουνοσυγκρίσιμα ήξερα μόνο την μπάμια
Με το νέφτι, κοινώς τερεβινθέλαιον τι σχέση έχει ; πως προέκυψε το ταυ ;
Νέο Kid Στο Block said
Tώρα βέβαια θα μου πεις «το καράβι απ’την Περσία συνελλήφθη εν Κορινθία» θα χάλαγε πολύ το ηρωικό άσμα του Τσιτσάνη.
Ξέρω και γώ… άντε ,κανεί το παραλήρημα πρωι-πρωί. Φεύγω, μπας και εμφανιστεί κανας χριστιανός να πει κάτι σοβαρό.
(να θυμηθώ να πω στην κυρά να φτιάξει ρεβίθια. Τα πεθύμησα!) 🙂
marulaki said
Να σημειώσω τότε κι εγώ ότι στην Κρήτη (δεν ξέρω αν γίνεται και αλλού) το αλεύρι από ρεβίθι λέγεται κουνενός και από αυτό φτιάχνουν ένα ιδιαίτερα μυριστερό εφτάζυμο ψωμί.
Stelios said
Στην Κρήτη επιβιώνει ο τύπος ρεβύθι (άντε, ας το γράψω ροβίθι αν και δεν πάει εύκολα το χέρι μου!)
Leda Filippopoulou said
Πολύ ωραίο άρθρο, που κατά σύμπτωση μου θύμισε ότι πρέπει να πάω να μαγειρέψω τα ρεβύθια που έβαλα να φουσκώσουν χτές το βράδυ 🙂 Ομολογώ ότι εγώ πάντα με ύψιλον τα έγραφα, χωρίς να μπορώ να σας εξηγήσω το λόγο (μήπως έτσι το μαθαίναμε στο σχολείο στη δεκαετία του ’80;)
Και μια λεξιλογική απορία:η λέξη «χούμους» έχει περάσει στα Νέα Ελληνικά ως «_ο_ χούμους»; Στην Ουαλία, οπου έζησα πολλά χρόνια, οι Έλληνες μεταξύ μας λέγαμε _το_ χούμους, ίσως μεταφράζοντας ως ουδέτερο το αγγλικό «the hummus». Οι περισσότεροι (αν όχι όλοι) εκεί το μάθαμε, δεν το είχαμε φάει ποτέ στην Ελλάδα, τουλάχιστον όχι μ’αυτό το όνομα.
Stelios said
εννούσα φυσικά ροβύθι..
Dr Moshe said
Καλημέρα, αγαπητέ μου,
Ενδιαφέρουσα, όπως πάντα, η αφήγηση της λεξιλογικής ιστορίας και διαδρομής τού κουκκιού και του ρεβιθιού (ιδίως του δευτέρου). Σχετικά με τη διαδεδομένη γραφή ρεβύθι, το -υ- πιθανότατα οφείλεται σε παρασύνδεση με το τεμάχιο βυθ- που φαίνεται οικειότερο στους ομιλητές από λέξεις όπως βυθός, βυθίζω και παράγωγά τους. Η οπτική παρασύνδεση είναι μορφή παρετυμολογίας, η οποία δεν προϋποθέτει σημασιολογική εγγύτητα, όπως εξηγούμε σε αυτό το άρθρο.
Παρόμοια εξήγηση έχει και η συνηθισμένη γραφή φυστίκι αντί της ετυμολογικά ορθής και απλούστερης φιστίκι.
Ευχαριστώ.
sarant said
Καλημέρα, ευχαριστώ πολύ για τα πρώτα σχόλια!
10: Προφανώς, ως «το χούμους» θα έχει περάσει, αλλά ουδέτερο σε -ς; Το κακό είναι που δεν μπορείς να πεις «ο χούμος», είναι άλλο πράμα.
7 και πριν: τον πιάσανε, επίσης.
6: Τερέβινθος είναι άλλο είδος φυτού, μάλλον η αγριοφιστικιά ή τριμιθιά.
Ἀρχιμήδης Ἀναγνώστου said
Νομίζω ὅτι τὸ υ στὸ ρεβύθι δικαιολογεῖται ἀπὸ τὴν ὀπτικὴ ὁμοιότητα τοῦ υ μὲ τὸ ν. Θυμᾶμαι μικρὸς ὅταν εἶχα πρωτομάθει νὰ διαβάζω περνούσαμε μὲ τὸ αὐτοκίνητο μπροστὰ σ’ἕνα περίπτερο μὲ μιὰ τεράστια διαφήμιση τῆς Βραδυνῆς (Ἡ Βραδυνὴ ἐφημερίς σας). Δεδομένου ὅτι τὸ υ στὸ λογότυπο τῆς Βραδυνῆς εἶναι σχεδὸν ἴδιο μὲ τὸ ν ἐγὼ διάβασα «ἡ Βραδννη ἐφημερίς σας» καὶ ρώτησα τὴ μαμά μου τὶ θὰ πῆ βραδννή.
Πολὺ καλὴ συνταγή εἶναι καὶ ἡ πάστα μὲ ρεβύθια ποὺ ἔτρωγα καμιὰ φορὰ στὴν Ἰταλία. Ἡ συνταγὴ εἶναι πάνω κάτω ἴδια μὲ τὴν πάστα καὶ φασόλια τὴν ὁποία περιγράφω ἐδῶ μαζί μ’ἕνα ἀνέκδοτο http://anekdota.dyndns.org/2011/0404.html. Ἂν εἶσθε τοῦ πολὺ λιπαροῦ μπορεῖτε λιώσετε ἀφοῦ ἀνακατέψετε μὲ τὴν πάστα χοιρινὸ λίπος. Ἐγὼ σὰ μικροβιολόγος δὲν τὸ συνιστῶ…ἂν ὅμως τὸ ἐφαρμόσετε σᾶς περιμένω γιὰ χοληστερίνη http://www.l-analab.gr/ 🙂
Άρτεμη said
Υπάρχει και το γνωστό παραμύθι με το ρεβύθι http://www.youtube.com/watch?v=_nWeMocWDuw αλλά και συνταγορεβυθοτράγουδο με τον Φραγκούλη και τον Μαμαλάκη εδώ http://www.youtube.com/watch?v=YSUyqNWKjAA
Και ψάχνοντας βρήκα και συνταγή για ρεβύθια γιαχνί που δέν είχα φάει ποτέ. Μάς εμπνέει ο Σαραντάκος και στο τραπέζι μας (http://greekcook.gr/syntages/rebithia_giaxni)
sarant said
12: Καλημέρα, ευχαριστώ για το άρθρο. Τώρα που το λες, λογικό είναι το τεμάχιο φυσ- να είναι οικειότερο απο το φισ- στο φιστίκι.
14: Εσύ ως ιταλοτραφής γράφεις ‘πάστα’ κι εγώ ως άνθρωπος του παλιού καιρού σκέφτηκα την πάστα το γλυκό.
Γς said
Εγώ το νισυριώτικο το ήξερα αλλέως πως:
κάθεται στο παραθύρι
και φωνάζει γούι γούι
και κανείς δεν την ακούει.
Μόνο εγώ την άκουσα
πήγα και την πλάκωσα.
Στο ξύλο υποθέτω 😉
.
Γς said
6, 13:
Ναι από το οποίο έβγαζαν παλιά το νέφτι (τερεβινθέλαιο).
Τωρα από το πεύκο
MK said
Τελικά όντως τσακώθηκαν για το νερό;
Γς said
18:
Μαθαίνω γρήγορα Νικοκύρη
agapanthos said
Τραγούδια με κουκί και με ρεβύθι μαζί υπάρχουν αρκετά, ένα αξιοσημείωτο είναι το ρεμπέτικο «Αδυνάτισα ο καημένος»
Το ρεβύθι μόνο του υπάρχει στο «Ωραία που είναι η νύφη μας», όπου ο στίχος «Ενα τραγούδι θα σας πω απάνω στο ρεβύθι»
TAK said
Τι ωραίο άρθρο, βρε Νίκο! Μπράβο. Επειδή βλέπω να έρχεται και το κουκί οσονούπω, να πω ότι, παρόλο που τα ρεβίθια τα αγαπώ πολύ περισσότερο από τα κουκιά, υπάρχει μια παροιμία με τα κουκιά που μου αρέσει πολύ και προέρχεται από τη Φυλλάδα του γαδάρου: «Π’ αφήνει σπίτια φτωχικά κι αρχοντικά γυρεύγει / ο διάβολος του κώλου του κουκιά τού μαγειρεύγει». Καλημέρα!
Leda Filippopoulou said
@13 «Προφανώς, ως “το χούμους” θα έχει περάσει, αλλά ουδέτερο σε -ς;»
Υποθέτω ότι, ως ξένη λέξη, είναι άκλιτο: το χούμους, του χούμους 🙂
Gpoint said
# 13, 18
Θεωρώ αδύνατον οι λέξεις ερέβινθος και τερέβινθος να δόθηκαν σε φυτά που δεν είχαν κάποια κοινή ιδιότητα
Εκτός (κι αυτό μου φαίνεται πιθανότερο) το τερεβινθέλαιον αποτελεί τερατώδη μεταφραστική ελληνικούρα του turpentine oil
Gpoint said
# 23
το κρέας ;
το κουςκούς ;
το τομάτοτζούς ;
Γς said
Το τρεις πους και λακούς
😉
sarant said
Ευχαριστώ για τα νεότερα!
24: Είναι παλιό το τερέβινθος, λέμε. Και δεν ξέρουμε ποιο ακριβώς φυτό περιγράφει (αυτό το έχουμε πάθει πολλές φορές με τα αρχαία) ούτε αν περιγράφει το ίδιο φυτό μέσα στους αιώνες. Πάντως, κάποιο είδος φιστικιάς.
22: Εγώ το ξέρω «Όποιος καλά του κάθεται και πιο καλά γυρεύγει….» Τα κουκιά είναι πιο δύσπεπτα τάχα;
21: Ναι μπράβο.
19: Θα μπορούσε πάντως.
spiral architect said
@24: Κι όμως:
Κύριος σκοπός της καλλιέργειάς της δεν είναι τα νόστιμα και μυρωδάτα τσίκουδα αλλά η κρεμεντίνα. Αυτή είναι ρητίνη όμοια με το ρετσίνι του πεύκου, από την οποία, μετά από ειδική επεξεργασία (βρασμός), παράγεται η τερεβινθίνη, το γνωστό νέφτι (Chian or Scio turpentine). 😉
spiral architect said
@27γ: Τα κουκιά είναι πιο δύσπεπτα τάχα;
Ο καλός ο μύλος όλα τα αλέθει, το π΄ρόβλημα με τα κουκιά είναι ότι, μερικοί έχουν δυσανεξία σε αυτά και αν τα φάνε παθαίνουν τη λεγόμενη κυάμωση.
(είδατε, για να κάνω φυτολογία στο Δημοτικό, τι ξέρω;) 🙂
elasticrash said
μικρός έπινα καφέ από ρεβύθι παρέα με την γιαγιά μου, το οποίο και προτιμούσε έναντι του καφέ μέχρι και την ημέρα που απεβίωσε. θα ήθελα πολύ να τον ξαναδοκιμάσω από καθαρή περιέργια.
Aris-tourgimata said
Μιλώντας για ρεβίθια ας θυμηθούμε και το ειδικό, πήλινο σκεύος της Σίφνου για την «ρεβιθάδα», όπως και το πάντρεμα των ρεβιθιών που είχαν περισσέψει από την προηγούμενη μέρα με πιλάφι, που έκανε η μάνα μου, για να έχουμε ένα νέο φαί την επομένη.
Δύτης των νιπτήρων said
Χορταστικότατο! (όπως το ρεβίθι).
Και μάλιστα σε κείμενο του Μποστ που αναφέρθηκε πρόσφατα εδώ:
sarant said
Ευχαριστώ για τα νεότερα!
spiral architect said
Και η κινηματογραφική εκτέλεση απ’ τη Τζένη Καρέζη – Λυσιστράτη:
Νέο Κid said
Στην Κύπρο (τρώσσιν το πολά) λαλούσι και «το χούμι» για το χούμους.
sarant said
34: Μουσική Ξαρχάκου; Στίχοι ποιανού;
Αγγελος said
Μα, Gpoint, η αγγλική λέξη turpentine προέρχεται από την ελληνική ‘τερέβινθος’!
Κασσάνδρα said
@ 24, 27
στη Σύμη το λένε βραμυθιά ,οι καρποί του είναι μικροί στο μέγεθος της φακής ,τρώγονται με τα φλούδια,και είναι στιφοί.
Δεν ξέρω αν είναι άγρια ή είδος φυστικιάς ,αλλά με μπόλιασμα μετατρέπεται σε φυστικιά. ( ΑΙγίνης)
spiral architect said
@36: Στιχουργός: Γιώργος Ζερβουλάκος
(είναι και σκηνοθέτης και συντοπίτης σου)
Γς said
Αχ, και είχαμε μακαρονάδα κι όλο ξεπετιόντουσαν ρεβίθια που είχαμε φάει κάνα δυο μέρες νωρίτερα. Το μαγικό καζάνι της βασικής εκπαίδευση (και ελλιπούς καθαριότητη)
Νέο Kid Στο Block said
turpentine (n.)
early 14c., terbentyn, from Old French terebinte, from Latin terebintha resina «resin of the terebinth tree,» from Greek rhetine terebinthe, from fem. of terebinthos, earlier terminthos «terebinth tree,» probably from a non-Indo-European language. By 16c. applied generally to resins from fir trees.
terebinth (n.)
Mediterranean tree, a member of the sumac family, late 14c., from Old French therebint (13c.), from Latin terebinthus (Pliny), from Greek terebinthos, probably of foreign origin (Creto-Minoic?). The tree is the source of Chian turpentine
H Κοκκινοτριμιθιά πουποδά πάντως, φυστίκια έσιει (τριμίθια) κι όι ρεβύθια. (νομίζω..)
Τσούρης Βασίλειος said
Υπέροχη λιχουδιά για μικρούς και μεγάλους στο Λοζέτς ήταν τα μπιρμπλιά!
Μαλακά ρεβίθια ( δεν ξέρω αν ήταν και λίγο ψημένα ) και ζαχαρωμένα απέξω. Έκαναν την εμφάνισή τους στους πάγκους των χωριανών «ζαχαροπλαστών» Ι. Καμάρα και Π. Καραλή που έστηναν τους πάγκους τους στον περίβολο των δύο εκκλησιών του χωριού ανήμερα το Πάσχα καθώς και όλη την επόμενη εβδομάδα στα παρεκκλήσια του χωριού.
Οι μεγάλοι-άντρες και γυναίκες χόρευαν τις κύκλες- και οι μικροί αγόραζαν σάμαλι ,παστέλια, μαντολάτα, κοκοράκια, φιρίκια καραμελωμένα, μπιρμπλιά κλπ.
Η λέξη χάνεται, τη θυμούνται όσοι έχουν περάσει τα πενήντα!
sarant said
Ευχαριστώ για τα νεότερα!
39: Α ωραία, ευχαριστώ!
42: Τα μπιρμπλιά δεν απέχουν πολύ από τα λεμπλεμπλιά.
Κώστας said
Θυμάστε αυτόν τον χαρακτήρα από τον Ποπάι, που τον αποδίδανε στα ελληνικά «Ρεβυθούλη»;
http://popeye.wikia.com/wiki/Swee'Pea
Dimitrios Raptakis said
Νίκο, με την οπτική παρασύνδεση με το τεμάχιο πυρ-, εξηγείται, κάπως ευφάνταστα, το ύψιλον στη μπύρα.
Μαντινάδα με ροβίθι δεν θυμούμαι, μόνο μία με κουκιά:
θαρρείς πως είναι ο έρωντας ντάκος να τονε βρέξεις/ και αγκινάρες με κουκιά για να τον μαγερέψεις;
Γς said
Μπιρμπιλιά και θυμήθηκα τα μπιρμπιλόνια. Εκείνα τα κίτρινα που με σπιρτόξυλα φτιάχναμε πολύ όμορφες κατασκευές.
Από πιο δέντρο τα παίρναμε;
Ηταν ένα πολύ διαδεδομένο δέντρο «του δρόμου»
Ποιός (που έχει περάσει τα πολύ -ήντα) θυμάται;
Elena Petelos said
Δεν βλέπω να το έχει προσθέσει κανένας άλλος, αλλά μια και είναι, εμμέσως, σχετικό… http://www.youtube.com/watch?v=nIybz6axr1Q 🙂
Τσούρης Βασίλειος said
43.
Ναι , απέχουν ελάχιστα
Διόρθωση παρακαλώ στο 42 στη λέξη παρεκλήσσια το σωστό είναι παρεκκλήσια. Ευχαριστώ
Β. said
Κι εγώ που υπέγραφα στο μπλογκ αρχικά «Ροβιθέ» και μετά το έκανα «Ροβυθέ» διότι μου έκαναν παρατήρηση, τώρα με μπερδέψατε πάλι…
(Φυσικά στην Ικαρία λέμε «ροβύθι» και το φυτό «ροβυθέ» – υπάρχει όμως μια παραλλαγή ενός ακριτικού όπου ο Διγενής φυτεύει «κουκίν και ρόβιν» αλλά από ό,τι λέτε είναι άλλο φυτό…)
sarant said
47: Δεν το ήξερα!
48: Έγινε η διόρθωση.
49: Το ρόβι είναι άλλο. Αλλά το ροβίθι δεν έχεις λόγο να το γράψεις με ύψιλον. Όλα τα λεξικά έτσι το γράφουν. Δυστυχώς κυκλοφορούν διάφοροι, με ύφος σαράντα καρδιναλίων αλλά που είναι εντελώς αστοιχείωτοι, που κάνουν ανάλογες εντελώς αβάσιμες παρατηρήσεις -έχω πείρα από το φιστίκι.
Кроткая said
Χλωρά αλατισμένα ρεβύθια τρώνε πολύ στη Φινλανδία, εκεί τα έφαγα εγω (όπως εμείς θα τρώγαμε ξερωγώ στραγάλια) και ειναι νο-στι-μο-τα-τα!
Gpoint said
# 28, 37
Η παραπομπή αναφέρει σχετικά
:
Η τερέβινθος είναι γνωστή από αρχαιοτάτων χρόνων, καθώς αναφέρεται σαφώς στην Αινειάδα του Βιργιλίου (βιβλίο 10, γραμμή 136, όπου ο Ασκάνιος, γιος του Αινεία παρομοιάστηκε στη μάχη ως η Ορίσια Τερεβίνθους), αλλά ακόμα και σε κείμενα το Προφήτη Ησαΐα (κεφ.1 εδάφ. 29) όπου ένα δένδρο των Εβραίων μεταφράζεται ως Πιστάκιο
Από εδώ δεν προκύπτει πως υπήρχε η λέξη στα ελληνικά αλλά το λατινικό terevinthus. Στα ελληνικά η προσθήκη ενός ταυ στην αρχή της λέξης (ακουστικώς)είναι περίπου αδύνατη στα λατινικά όμως λόγω του etόχι. Θα μπορούσε δηλαδή να σχηματισθεί η λέξη όπως η νοικοκυρά.
Ειδικά αν τα ρεβίθια τα πουλάγανε μαζί με κουκιά, φαντασθείτε το σαν cyami et erevinthi οπότε θα μπορούσαμε να έχουμε την αλληλουχία
ερέβινθος–>erevinthus–>terevinthus(–>turpentine)–>τερέβινθος
# 41
Δεν αναφέρει όμως κείμενο με την λέξη (ρητίνη) τερεβίνθου. Αν δεν υπάρχει σε κείμενο είναι υπόθεση όπως και η δική μου
Μιχαλούμπας said
Στα Χανιά το αλεύρι από ρεβίθι το λένε απλά ρεβιθόσκονη και είναι αυτό που μπαίνει στα περίφημα κρητικά κόλλυβα αντί για τριμμένη φρυγανιά ή αλεύρι και κάνει όλη τη διαφορά.
Ξέρω έναν μύθο/θρύλο/δοξασία για τα Θοδωρού (Άγιοι Θεόδωροι το επίσημο), νησί έξω από τον Πλατανιά, όπου στην εκδοχή που μου έλεγε ο πατέρας μου (και που δεν βρίσκβ στο διαδίκτυο) υπάρχουν τρία ρεβύθια.
Ένα μεγάλο τέρας λοιπόν ήρθε και τρομοκρατούσε τους κατοίκους των ακτών του νησιού. Ο θεός (τώρα ποιός θεός δεν ξέρω) είπε να τους βοηθήσει, μα δεν ήθελε να σκοτώσει το τέρας. Του έδωσε λοιπόν μια ευκαιρία (ψυχοπονιάρης ο θεός). Έριξε τρία ρεβίθια στη θάλασσα και είπε στο τέρας πως έχει τρεις μέρες να τα βρει. Τις δύο πρώτες βρήκε τα δύο αλλά το τρίτο δεν κατάφερε να το βρει. Έτσι ο θεός το έκανε πέτρα και το έβαλε μπροστά στην ακτή να για να το βλέπουν οι άνθρωποι και να τον ευχαριστούν και να τους προστατεύει.
Φυσικά υπάρχει και η «ορθόδοξη» εκδοχή του μύθου με την Παναγία και τον Άγιο Γεώργιο να μετατρέπουν σε πέτρα το τέρας, αλλά δεν περιλαμβάνει ρεβίθια η υπόθεση.
sarant said
52: Όχι. Στα λατινικά είναι δάνειο από τα ελληνικά. Ο Βιργίλιος είναι 1ος αιώνας πΧ ενώ η λέξη τερέβινθος υπάρχει στον Κτησία, καμιά τετρακοσαριά χρόνια νωρίτερα, όπως και στον Ιπποκράτη. Και πιο μετά στον Θεόφραστο.
Νέο Kid Στο Block said
Κώστα, ναι! Ο ρεβυθούλης! Tώρα που το σκέφτομαι ήταν πολύ προχώ -κοινωνικώς!- ο Ποπάϋ.
Ένας ναύτης με τατουάζ απροσδιορίστου ηλικίας, εθισμένος σε «ουσίες» και χωρίς σταθερή εργασία και μια ανορεξικιά γκόμενα με ένα …χμμ.. νόθο; ρεβυθούλη! 🙂
koula said
«Σε κάθε περίπτωση, δεν έχει βάση η παλιότερη ορθογραφία ρεβύθι, που διατηρείται ακόμα.»
μα… είναι το «τσουκαλάκι» 🙂 -> υ
αν δεν πάει στο ρεβύθι, σε τί θα πάει;;
Ορεσίβιος said
Τελικά, κουκιά τρώμε, ρεβίθια μαρτυράμε.
Αρκεσινεύς said
Στο Βυζάντιο σε περίοδο πείνας παρασκεύαζαν ψωμί από ρεβίθια, κάτι που θυμίζει τον ετνίτην άρτον των αρχαίων. Στους βυζαντινούς ερέβινθοι ή ερεβίνθια. Στον δρόμο πουλιούνταν τρωγάλια, βραστά ή ψημένα ρεβίθια.
Φέτος που βρέθηκα Ιούνιο στο χωριό μου μετά από 40 και βάλε χρόνια έφαγα φρέσκα ροβέτθια. Είναι νοστιμότατα. Σπέρνονται τέλη Μαρτίου, αρχές Απριλίου και είναι έτοιμα τον Ιούνιο. Όταν ήμουνα παιδί, έβγαζα ολόκληρη αγκαλιά, τα έπλενα στο πηγάδι που βρισκόταν δίπλα στο σπίτι μας και τα έτρωγα με λαιμαργία. Συχνά τα έτρωγα άπλυτα πρωί-πρωί, όταν διατηρούσαν όλη την αλμύρα τους.
Ο Ξενοφάνης λοιπόν έτρωγε χειμῶνος ἐν ὥρῃ όχι φρέσκα ρεβίθια.
Υπάρχει ένα απλό παιδικό παιχνιδάκι με στραγάλια και ένα παραμύθι με τον πολυροβετθά.
Ένας θείος μου που έμενε στην Αθήνα, στην Κατοχή γύρισε στο χωριό για να μπορέσει να ζήσει. Έφαγε φρέσκα κουκιά στο χωράφι και πέθανε από κυάμωση.
Και τα φρέσκα κουκιά είναι νοστιμότατα, όταν μάλιστα είναι δικής σου παραγωγής. Τις ρεβιθιές τις τρώνε οι χελώνες κι έτσι υπήρξε αποτυχία δυο συνεχόμενες χρονιές και τερματισμός της προσπάθειας.
gbaloglou said
53
Πολύ ενδιαφέρον — πως έτσι και δεν κάνατε και το επόμενο, μικρό μάλλον, βήμα για το φαλάφελ (που παραδόξως κανένας δεν μνημόνευσε εδώ);
[Αυτήν την εβδομάδα υπάρχει έκθεση Κρητικών προϊόντων στην γειτονιά μου — να ρωτήσω σχετικά;]
cronopiusa said
Καλή σας μέρα
στην Ισπανία τα ρεβίθια είναι το εθνικό τους φαγητό, όπως σε μας η φασουλάδα
απ την Ανδαλουσία Μπουλερίας με ρεβίθια
Bulerías con Garbanzos
και δύο συνταγές
Potaje de garbanzos y espinacas
COCIDO DE GARBANZOS slow food estilo Cabra del Santo Cristo
Πέπε said
@6, 13, 18, 24, 27, 37 και ιδίως 38, και όσα άλλα αναφέρονται στον τερέβινθο:
Αν στη Σύμη το λένε βραμυθιά, τότε είναι το ίδιο που αλλού το λένε δραμυτιά (στην Κάλυμνο δραμυττσά, μ’ έναν ιδιόρρυθμο φθόγγο που αντιστοιχεί στο τ+τ+j). Μπορεί αυτή η λέξη να είναι παραφθορά του τερεβίνθου; Εγώ φανταζόμουν ότι μάλλον κάπως συνδέεται με το Αδραμύττι, ιδίως λόγω του καλύμνικου διπλού ταυ.
Η δραμυττιά δεν είναι που βγάζει τα τσιτσίραυλα; Ή τα ‘χω μπερδέψει;
@21: Ένα τραγούδι θε να πω απάνω στο ρεβίθι:
Νομίζω ότι κάπου το ‘χουμε ξαναπεί. Πρόκειται για μια σειρά δίστιχα που ο πρώτος στίχος είναι κάποια παραλλαγή αυτουνού με το ρεβίθι (ένα τραγούδι θε να πω απάνω στο λεμόνι, στο κρομμύδι, στο κεράσι κλπ.) και ο δεύτερος κάποια ευχή ή παίνεμα. Είναι κάτι σα στιχουργικό παιχνίδι: ό,τι έχει κανείς να πει το λέει μόνο με τον δεύτερο στίχο, και ο πρώτος εξυπηρετεί απλώς την ομοιοκαταληξία. Όμως το αρχέτυπο είναι το «ένα τραγούδι θε να πω απάνω στο κεράσι / να ζήσει η νύφη κι ο γαμπρός, να ζήσει να γεράσει», όπου το κεράσι δεν είναι ο καρπός αλλά το κέρασμα (το *κεράσ[ε]ι[ν], όπως το γιορτάσι, το γαμήσι κλπ.). Το κέρασμα είναι μια διαδικασία του γαμήλιου γλεντιού: ο κουμπάρος, ο πεθερός και διάφορα άλλα σημαντικά πρόσωπα του γάμου κάνουν το γύρο όλων των τραπεζιών μ’ ένα μπουκάλι, κερνάνε με τη σειρά τον κάθε καλεσμένο, κι εκείνος τραγουδάει μια ευχή. Το έχω δει στην Κάρπαθο όπου, αφού τα διάφορα αυτά σημαντικά πρόσωπα κάνουν το καθένα το κέρασμά του -που διαρκεί καμιά ώρα μιάμιση, μέχρι να ακουστεί το κάθε τραγούδι του κάθε καλεσμένου-, και αφού τα ενδιάμεσα χρονικά διαστήματα καλυφθούν από το «γενικό» γλέντι, όπου και πάλι τραγουδιούνται ευχές αλλά με ελεύθερη συμμετοχή και ανταλλαγή μαντινάδων, έρχεται η ώρα για το κέρασμα της νύφης που είναι η κορύφωση του γλεντιού. Στους κοινούς αστικούς γάμους, όπου φαινομενικά υπάρχει πολύ λιγότερη τελετουργία και συμβολικές πράξεις αλλά με τρόπο λανθάνοντα επιβιώνουν πολλές τελετουργικές πράξεις, έχουμε αντίστοιχα την καθιερωμένη περαντζάδα του ζευγαριού από όλα τα τραπέζια, όπου τσουγκρίζουν με τους καλεσμένους κι εκείνοι τους εύχονται -σε πεζό λόγο φυσικά.
Επομένως το νόημα του διστίχου δεν είναι καθόλου σουρεαλιστικό: «τώρα που με κερνάς, τώρα δηλαδή που είναι η κατεξοχήν ώρα να πω τις ευχές μου, θα τις πω: να ζήσει η νύφη κι ο γαμπρός κλπ.».
Με το διάβα του χρόνου αυτό το απολιθωμένο απαρέμφατο ξεχάστηκε, ο στίχος όμως έμεινε, αν και ακατανόητος. Και από την προσπάθεια ανανοηματοδότησής του προέκυψε αυτό το παιχνίδι με τα ρεβίθια, τα λεμόνια κλπ..
sarant said
61; Ναι, το έχεις ξαναπεί αυτό με το κεράσει-κεράσι και έχεις δίκιο. Πάντως, δεν είναι πάρα πολλές οι παραλλαγές: κεράσι, λεμόνι, ροβύθι, βραχιόλι έχω συναντήσει. Και το ροβύθι εξυπηρετεί την ανάγκη να ριμάρει, έστω και ατελώς, η νύφη (τι θα βάζανε; καταΐφι; ) ενώ το βραχιόλι το «όλοι».
60: Το κοθίδο είναι πράγματι εξαιρετικό.
59: Φαλάφελ, καλά λες.
58: Ναι, ΄δεν θα έτρωγε χλωρά ο Ξενοφάνης.
Αρκεσινεύς said
Υπάρχει και το αίνιγμα για το ρεβίθι σε διάφορες παραλλαγές. Η εκδοχή του πεθερού μου από τη Σητεία:Αρμυρό κι ανάλατο ροβίθι είν’ κι αν το νιώσεις.
NM said
Μικρός είχα βγάλει το συμπέρασμα ότι τα ρεβύθια δεν τα τρώνε οι Γερμανοί. Ετσι εξηγούσα, -ακούγοντας διηγήσεις μεγαλύτερων- ότι κατά τη διάρκεια του κατοχικού λιμού ήταν από τα ελάχιστα εδώδιμα (μαζί με τα χαρούπια και τις λαχανίδες) που μπορούσαν να βρεθούν στην Αθήνα.
Και βέβαια τρώγονταν με διάφορους τρόπους. Βραστά σούπα (με ή χωρίς λάδι), ψημένα σε στραγάλια (κέρασμα στον επισκέπτη), λειωμένα σε πουρέ για απομίμηση φάβας, τηγανιτά ή βραστά για απομίμηση κεφτέ και κυρίως καβουρντισμένα και τριμμένα –με ή χωρίς προσθήκη κριθαριού- για απομίμηση καφέ.
Τείνω να πιστέψω μάλιστα, ότι αυτή η έλλειψη καφέ ήταν ο κυριότερος διεγέρτης επαναστατικών συνειδήσεων και τροφοδότης της μαζικής μεταστροφής των αδιάφορων ως τότε νέων προς το ΕΑΜ.
Αυτό φαίνεται να αναγνωρίζει και η σύγχρονη διατροφολογία, αλλά και η νεάζουσα πεθερά μου, η οποία εσχάτως αντικατέστησε τον καφέ με καβουρντισμένη ρεβυθόσκονη, έτσι ώστε να παραμείνει εσσαεί νέα.
Επιπροσθέτως θέλω να αναφέρω ότι οι βλαπτικές ιδιότητες του καφέ στο μυαλό του ανθρώπου αποδεικνύονται πολλαπλώς. Και δεν εννοώ ούτε το ότι ο καφές συμπεριλαμβάνεται επισήμως στις εθιστικές φαρμακευτικές ουσίες, ούτε ότι το προϊόν αυτό προέρχεται από την Κούβα, τη Βενεζουέλα και λοιπές βδελυρές περιοχές της οικουμένης, αλλά ένα απτό και πρόσφατο κείμενο με τα τίτλο «καταδικαστική πρωτόδικος απόφαση» που συνέταξαν προφανώς δικαστές πρωτοδικείου, οι οποίοι για να καταφέρουν να συντάξουν τοιούτον πόνημα, κατανάλωσαν προφανώς μεγάλες ποσότητες καφέ και το οποίον μας καταδικάζει στο αδίκημα της ηθικής αυτουργίας, διότι: «διέγειραν το πλήθος με χρήση ν τ ο υ ν τ ο ύ κ α ς».
Ως Ελλην, αυτή η πολλαπλώς επαναλαμβανόμενη λέξη είναι που με πείραξε περισσότερο. Διερωτώμαι: Χάθηκε ένα ελληνοπρεπές «τηλεβόας» ή έστω ένα ελιγματοειδές «φωνασκούντες»; όταν μάλιστα μεταξύ των καταδικασθέντων περιλαμβάνεται και μία διαπρεπής γλωσσολόγος; Ηταν ανάγκη να καταφύγουν σε έναν τέτοιο πρόσφατο (40ετίας) νεολογισμό που έλκει μάλιστα την καταγωγή του από τα τουρκικά; Ετσι κατέληξα στο συμπέρασμα ότι πρέπει να καταφύγω οπωσδήποτε στο Εφετείο, ενώπιον του οποίου προτίθεμαι να επισημάνω –μεταξύ άλλων- και την κατάχρηση καφέ μεταξύ των αιτιών της προφανούς δικαστικής πλάνης. Φανταστείτε δε αγαπητοί συμπλογκσχολιαστές και συμπλογκαναγνώστες τι θα είχε συμβεί αν το υποτιθέμενο αδίκημα είχε συντελεσθεί μετά την ψήφιση του νόμου περί «εγκληματικής οργάνωσης» όπως συνέβει στους κατοίκους των Σκουριών Χαλκιδικής.
http://www.youtube.com/watch?v=4GGfhf3Vn7Q «βρες αν μπορείς τι σου έφερα απόψε» (full version)
http://www.youtube.com/watch?v=cMo5Oh7OdwI «Ψηλά τα χέρια Χίτλερ» και αυτό σε full version. Μια από τις 4-5 καλύτερες ελληνικές ταινίες –κατά τη γνώμη μου-. Δειτε την απόψε Τετάρτη καταβιβάζοντας την ελευθέρως από το γιουτούμπ και μασουλώντας στραγάλια τα οποία ημπορείτε να προμηθευτείτε έναντι ελαχίστου τιμήματος, καταβιβαζόμενοι η ίδιοι στο πλησιέστερο ξηροκαρπάδικον.
Αρκεσινεύς said
62α. δεκάρα-κουμπάρα, ρολόι-όλοι.
ndmushroom said
Επίσης, το ρεβίθι ταιριάζει υπέροχα και με το κολοκύθι, ιδίως αν είσαι πεινασμένο μπατιράκι, όπως ο Καραγκιόζης
(Παρένθεση: το τραγούδι το πρωτοάκουσα πριν από κάνα μήνα, όταν νοικιάσαμε αυτοκίνητο για τις διακοπές μας στην υπέροχη Κάρπαθο και ανακαλύψαμε ένα CD που προφανώς είχε ξεχάσει ο προηγούμενος παραθεριστής. Πολύ μας άρεσε, αλλά δυστυχώς το CD ήταν γρατζουνισμένο στο συγκεκριμένο τραγούδι, που σημαίνει πως άρεσε και σε άλλους) 🙂
gmallos said
Παροιμιακή φράση; Ορίστε:
Δεν έκλιγα του τζιντιρε
μον’ έκλιγα τ’ αρβίθια
που μείναν να μουρά μ’ νισ’κά
τσι κλαίγαν ούλη νύχτα
Λέει μια παροιμία στο χωριό μου για κάποιον που του έκλεψαν το τέντζερη με ρεβίθια.
(θέλετε και μετάφραση; Δεν έκλαιγα τον τέντζερη, μόνο έκλαιγα τα ρεβίθια, που έμειναν τα παιδιά μου νηστικά, κι έκλαιγαν όλη νύχτα).
gmallos said
Α! Δεν αναφέρθηκε μέχρι τώρα και για τη βασιλοπούλα. Που για να βεβαιωθούν πως είναι πράγματι μοσχαναθρεμένη της κάνανε το τεστ με το ρεβίθι κάτω από εφτά (ή παραπάνω;) στρώματα.
sarant said
68: Ρεβίθι ήταν όμως ή μπιζέλι αυτό που ενόχλησε τη βασιλοπούλα;
64: Άκου «με χρήση ντουντούκας»!
Καλό ξεμπέρδεμα στην έφεση 🙂
Νέο Kid Στο Block said
20 τα στρώματα! Και μπιζέλι, όχι ρεβίθι! Ναι,μπιζέλι!…σίγουρα! 😉
Kαι στις εκφράσεις μια φίλαθλη προσθήκη: «Κατάπιες το στραγάλι ρε…;» όταν δεν σφυράει λήξη/φάουλ/μπέναλτυ κ.λ.π. ο άρχων του αγώνος.
(στις τρεις τελίτσες στο τέλος συνήθως πάει κακιά λέξη από κ ή μ ή γ. ή η καλή λέξη «κοράκι»)
gmallos said
Μπιζέλι; Εγώ για ρεβίθι (ή έστω στραγάλι) ήξερα. Καλά, με συγχωρείτε…
Αρκεσινεύς said
69. Δεν ξέρω το σχετικό με τη βασιλοπούλα, όμως στο δικό μου παραμύθι (σχ.58) το ρεβίθι βρίσκει ή δε βρίσκει εύκολα ο ήρωας. Πάντως πιο λογικό μου φαίινεται σε παραμύθι να αναφέρεται το ρεβίθι παρά το μπιζέλι.
Ηλεφούφουτος said
Εγώ τον τσιτσερόνε σε αυτή την ταινία τον πρωτοάκουσα
http://www.youtube.com/watch?v=knXJLH1TdS0
Και μιας και πιάσαμε τις ταινίες:
http://www.imdb.com/title/tt0172543/?ref_=fn_al_tt_1
απολαυστική και σουρεαλίζουσα
Απολαυστικό και χορταστικό και το σημερινό άρθρο!
Όσο για φάση με αναμονή στη βρύση, έννοια σου και συμβαίνουν και στο σήμερα. Πώς δεν έχεις ακουστά από Αίγινα, με το χοντρό πρόβλημα που έχει στο νερό, σκηνές απείρου κάλλους στη βρύση απέναντι απ την Παναγίτσα;
Προχτεσινός διάλογος π.χ.
(Η βρύση τρέχει ελάχιστα, τσρρρ, τσρρρ. Ο γέρος βάζει και δεύτερο μπιτόνι να γεμίσει και ο χοντρός από πίσω δυσανασχετεί με την καθυστέρηση. Κάτι λέει στο γέρο, ο γέρος αρπάζεται).
Γέρος: Νευρικός είσαι και με την μπάκα που έχεις θα πάθεις κανένα κακό.
Χοντρός: Μπα, έχω ρίξει καμιά τριανταριά κιλά από πέρσι.
Γ: Ναι, αλλά είσαι νευρικός και θα σου πέσουν τα δόντια.
Χ: Ε, θα πάω στο οδοντογιατρό να μου βάλει άλλα.
…. και συνέχισε έτσι μέχρι να γεμίσει το μπιτόνι.
Triant said
46:
Έλα ντέ! Τι δέντρο είναι η μπιρμπιλονιά;
Εμείς πάντως στα Πατήσια, τα χρησιμοποιούσαμε περισσότερο ως πολεμοφόδια για τις σφεντόνες και τα φυσοκάλαμα.
Νέο Kid Στο Block said
Αρκεσινεύ, μάλλον στη Δανία έχουν πιο πολλά μπιζέλια απ’ό,τι ρεβίθια. 🙂
http://en.wikipedia.org/wiki/The_Princess_and_the_Pea
Μιχάλης Νικολάου said
25,
…και πλευρώτους;
Σοκολάτα μους;
Ανδρέας «Κουπονιώτης» said
:59
Οι φαλάφελ είναι άλλη μια έκφραση της σχέσης κουκιού – ρεβιθιού. Οι λιβανέζικες φαλάφελ έχουν σαν βασικό υλικό τα ρεβίθια, οι αιγυπτιακές φαλάφελ (λέγονται και τααμίες) έχουν τα φούλια (μοιάζουν με κάτι ανάμεσα σε μικρά κουκιά ή μικρά φασόλια) ή τα κουκιά. Εγω προτιμώ τις φαλάφελ από κουκιά. Υπάρχουν και ενδιάμεσες συνταγές με μίγμα από κουκιά και ρεβίθια.
Η παροιμία: «τρώει τη φακή με το πιρούνι», έχω την εντύπωση πως δεν λέγεται απλά για τους πάμπτωχους, αλλά για τους ξεπεσμένους στη φτώχεια, αριστοκράτες που έτρωγαν κάποτε πάντα και μόνο κρέας χρησιμοποιώντας φυσικά μόνο πιρούνι, με αποτέλεσμα όταν ξέπεσαν, έχασαν το κρέας, όχι όμως και το πιρούνι.
Θυμάμαι τη μάνα μου να μας τραγουδάει, όταν είμασταν παιδιά, και μεις αργότερα με τη σειρά μας στα παιδιά μας:
Παραμύθι -μύθι, -μύθι
το κουκί με το ρεβίθι
εμαλώνανε στη βρύση
και περνάει η φακή
και τα βάζει φυλακή
μα η φάβα της φωνάζει
«φακή βγάλτα δεν πειράζει»
Ηλεφούφουτος said
Μάλλον κανείς δεν άκουσε το παραμύθι στο γιουτουμπάκι του 15. Ρεβίθι λέει ότι έβαλε η βασίλισσα κάτω απ τα στρώματα και με ρεβίθι το ήξερα κι εγώ. Τι να σου πούνε τώρα κι οι Δανοί;…
σχ. 64 «Μικρός είχα βγάλει το συμπέρασμα ότι τα ρεβύθια δεν τα τρώνε οι Γερμανοί.»
Θυμήθηκα τώρα ένα ευθυμογράφημα σε γερμανικό περιοδικό (νομίζω το Stern) με μια οικογένεια που της ερχόταν φάντης μπαστούνι ο γείτονας και καθόταν ακάλεστος στο τραπέζι και γενικώς τους έπρηζε. Το τέχνασμα που σκέφτηκαν ήταν να μαγειρεύουν κάθε μέρα ρεβίθια (Kichererbsen, περίεργη λέξη απροπό, φέρνει στο μυαλό όσπρια που κρυφογελάνε) ελπίζοντας ότι έτσι θα τον διώξουν. Αυτός εξακολούθησε να έρχεται μέχρι που τους αποκάλυψε κάποια στιγμή ότι ήταν το αγαπημένο του φαγητό. Η ριζική λύση που βρήκανε για να απαλλαγούνε ήταν να κόψουν τα ρεβίθια. Έτσι την επόμενη μέρα ήρθε πάλι ακάλεστος ο γείτονας, του ανακοίνωσαν θριαμβευτικά ότι είχαν μαγειρέψει ξερωγώ μελιντζάνες κι αυτός χαρούμενος τους είπε «Ααα, κι ό,τι είχα αποφασίσει να μην ξανάρθω, γιατί είχα αρχίσει να βαριέμαι τα ρεβίθια».
Θυμήθηκα επίσης μια φορά στη Βιέννη, στην υπαίθρια αγορά με τα σταντ με διάφορα εξωτικά ντερλικατέσεν, όπου έψαχνα στο σταντ με βαλκανικά προϊόντα για στραγάλια. Προσπάθησα να εξηγήσω περιφραστικά στον πωλητή τι γύρευα. «Πες το στη γλώσσα σου (χριστιανέ μου)!». Τελικά ο πωλητής ήταν Αρμένιος απ την Πόλη, που ήξερε αρκετά Ελληνικά, αν και παλιότερα τα θυμόταν καλύτερα όπως μου είπε.
Επίσης, τα μπιρμπιλόνια που ξέρω είναι πράσινα και στρογγυλά και βγαίνανε σε θάμνους στο σχολείο μου. Παίζαμε πόλεμο μ αυτά.
Επίσης, κάποιος να μου πάρει το πληκτρολόγιο.-
Κορνήλιος said
ἄ θυμήθηκα τὸ τραπέζι μὲ τὰ ἐδέσματα-ζῴδια ἀπὸ τὸ Σατυρικὸν τοῦ Πετρωνίου, ἐκεῖ ποὺ πάνω στὸν Κριὸ εἶχε ῥεβίθια: super arietem cicer arietinum, =πάνω στὸ Κριὸ ῥεβίθι κριόμορφο!
Μαρία said
74
Μελιά. Μπουρμπόγκια τα λέγαμε εμείς.
http://www.geoponiko-parko.gr/shop-products.asp?id=1200
Γς said
78:
Οχι δεν λέμε γι αυτά τα «μπιρμπιλόνια». Δεν ήταν από θάμνο. Λες μάλλον για το Πιτόσπορο, την Αγγελικούλα.
Αυτά ήταν από δέντρο και πολύ της μοδός στα 50ς.
Τα κίτρινα αυτά σφαιρίδια (στο μέγεθος ρεβιθιού) χρησίμευαν σαν αρθρώσεις όπου μπήγαμε σπιρτόξυλα και φτιάχναμε καρεκλίτσες τραπεζάκια κτλ Σαν Leggo δλδ.
Πολύ τα εκτιμούσαν τα κοριτσάκια.
Και τι δεν έχει κάνει ο Γς για χάρη τους. Μέχρι πατρόν (λέμε τώρα) έφτιαχνε και εκτελούσε για τις κούκλες τους.
Κι ευτυχώς που σοβαρεύτηκα όταν πήγα σχολείο και δεν μας προέκυψε Γς-μόδιστρος.
Λοιπόν για τα μπιρμπιλόνια. Απ ότι θυμάμαι τα δέντρα τα λέγαμε πασχαλιές ή κάπως έτσι.
Βρήκα ότι ένα δέντρο Μελιάς έχει τέτοια «μπιρμπιλόνια» και μπορεί να ήταν αυτό, μιας που αναφέρεται και ως αγριο-Πασχαλιά.
ertopensoc said
Τα λεμπλεμπιά μας θυμίζουν και τον Λεμμπλεμπιτζή Χορχόρ, που εμφανίζεται και σαν όνομα πυραύλου, αν δεν κάνω λάθος, σε μια γελοιογραφία του Μποστ.
Ο Λεμπλεμπιτζή Χορχορ , δηλαδή ο Χορχόρ ο στραγαλατζής είναι η πρώτη οπερέτα που γράφτηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Συνθέτης της είναι ο Αρμένης Τικράν Τσουχατζιάν , ανεβάστηκε στην Πόλη στα Οθωμανικά το 1875 με πολύ μεγάλη επιτυχία . (Αν και τώρα βλέπω στη Wiki ότι είναι η δεύτερη)
Εδώ, στα Αρμένικα, το πιο γνωστό και πραγματικά ωραιότατο τραγούδι:
Ο Χορχορ Αγας μαζεύει τους συνάδερφούς του πλανόδιους και πάνε να πάρουν πίσω την κόρη του, που θέλει να βγει στο μουσικό θέατρο. Τελικά επέρχεται η συμφιλίωση των παραδοσιακών με τους δυτικοθρεμμένους, βοηθούντων και των αιθέριων χορευτριών του μπαλέτου.Τανζιμάτ να φάει όλη η οικογένεια.
Εδώ σε πιο σοβαρή εκτέλεση:
Γς said
Με πρόλαβε μάλλον η Μαρία.
Η οποία θα μας πει κάτι για τις κατασκευές που κάναμε μ αυτά.
Κώστας said
Τώρα που άκουσα το παραμύθι, έχω να δηλώσω ότι κι εγώ έχω το ίδιο πρόβλημα που έχει το βασιλόπουλο στο 0:57 μέχρι το 0:59. (Όχι παράκατω).
Επίσης, στην παραλλαγή που είχα εγώ υπόψη μου, παραλίγο να την πατήσουν οι ήρωες της ιστορίας, γιατί η βασιλοπούλα είχε φυσικά τρόπους, και παρά το ότι δεν έκλεισε μάτι όλη τη νύχτα, στην αρχή είπε ψέματα, ότι κοιμήθηκε καλά για να μην προσβάλλει τους οικοδεσπότες της. Στο τέλος όμως αποκαλύφθηκε η αλήθεια, και έζησαν αυτοί καλά (χωρίς ρεβύθια/μπιζέλια) κι εμείς καλύτερα (με διάφορα όσπρια στο καθημερινό μενού για να κάνουμε οικονομία).
sarant said
Ευχαριστώ πολύ για όλα σας τα σχόλια! Μα τι ωραία σχόλια, πολύ χαίρομαι!
Ανδρέας «Κουπονιώτης» said
Είναι και μια ιστορία με τον πονηρό κεφαλλονίτη που έκανε τάμα στον Αγιο, άμα σωθεί από τη θαλασσοταραχή, να πάει προσκύνημα στο μοναστήρι βάζοντας ρεβίθια στα παπούτσια του. Σώθηκε ο κεφαλλονίτης και ξεκίνησε να πάει για το τάμα στο μοναστήρι, περπατούσε όμως πολύ άνετα στο δρόμο και του έκαναν παρατήρηση: Ντροπή, δεν έβαλες τα ρεβίθια στα παπούτσια; Κι αυτός απάντησε: Πώς; τάβαλα… Εταξα ρεβίθια αλλά δεν τα έταξα ωμά, τα έβρασα πρώτα…
Γς said
84:
>και έζησαν αυτοί καλά (χωρίς ρεβύθια/μπιζέλια) κι εμείς καλύτερα
Αμάν με τα παραμύθια!
“Και έζησαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα”.
Ο μεγάλος μου, όταν μπουσούλαγε έκρυβε ότι φαγώσιμο του έπεφτε στα χέρια για αργότερα, στα πιο απίθανα μέρη.
Πολύ φαγάς.
Και στα παραμύθια έλεγε και ήθελε να του λένε, στο τέλος:
“Κι έφαγαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα”
Αρκεσινεύς said
84. Φάβα από κυάμους, όπως στο Βυζάντιο, από το αμοργιανό κατσούνι (έχω γράψει σχετικά παλιά), από αμοργιανό αρακά, ακόμη κι από τον σαντορινιό.
78. Μπιρμπιλόνια κι από την αγγελική, τον πυράγκαθο και από την πασχαλιά, αυτή που αναφέρει ο Γς. Σην αυλή του Γυμνάσιου της Αμοργού υπήρχε μια τέτοια πασχαλιά και θυμάμαι πηγαίναμε πρωί πρωί, πριν να έρθουν οι καθηγητές, και αρχίζαμε τον πασχαλιοπόλεμο μεταξύ μας. Ένας ανέβαινε στο ψηλό δέντρο και έριχνε κάτω ολόκληρες μπρουλιές. Αυτή την εποχή είναι ακόμη πράσινα τα σφαιρίδια, σκληρά, αργότερα γίνονται πορτοκαλιά.
Να ξαναπούμε πάλι, Νικοκύρη, κάτι με αφορμή το » βοηθούντων και των αιθέριων χορευτριών» ή όχι;
π2 said
Χορταστικό το σημερινό, κι ας τρώω το θέμα μόνο υπό μορφήν φαλάφελ.
Το όνομα γένους του Κικέρωνα μεταγράφεται Τύλλιος συνήθως, αλλά και το Τούλλιος (και δυο Τούλιοι με ένα λάμδα) μαρτυρείται.
munich said
@47 κορυφαίο κομμάτι 🙂 προσθήκη αμέσως στα αγαπημένα
αλλά και η ταινία του Ηλεφούφουτου «Πέθανε με το φελάφελ στο χέρι» γελάω ήδη μόνο με τον τίτλο.
Γευστικότατα τα σχόλια σήμερα για ένα φαγητό που…δεν τρώγεται! κι εμείς τρώμε μόνο φελάφελ και μόνο από άραβα ή βορειοαφρικάνο ντονερα!
Δύτης των νιπτήρων said
78 Σε μια παρόμοια περίσταση ακάλεστου που δεν φεύγει, ένας ήρωας του Τσέχοφ (μετά από διάφορες ανεπιτυχείς προσπάθειες) τα καταφέρνει ζητώντας του δανεικά. 🙂
sarant said
Σας ευχαριστώ για τα νεότερα! Εγώ, να πω την αμαρτία μου, πολύ μου αρέσουν τα ρεβίθια!
ΕΦΗ ΕΦΗ said
Αφού «δε βγαίνουν τα κουκιά», ας πούμε για ρεβίθια!
Όλα,όλα π΄ αναφέρθηκαν γνωστά κι αγαπημένα.Νόστιμο νήμα. 🙂
Ρεβίθια και κουκιά ήταν τα δυο από τα τέσσερα,συνήθως, όσπρια που γίνονταν τα παπούδια της Κατοχής. Τ άλλα ήταν σιτάρι και φασόλια, μπορεί και φακή.Με καλαμπόκι και λίγο ρύζι κάνανε το «πολύλογο» (πολλώ λογιώ) ζουμί.
Ροβίθι βάλανε κάτω από 12 στρώματα και στη δική μου βασιλοπούλα.
«Αστραγάλι αλεσμένο» παίρνομε για τα κόλλυβα.Δυο λογιώ :τ αφράτο και τ αλμυρό.
Τ αστραγάλι το αφράτο, κιτρινωπό και ξεφλουδισμένο που είναι μεγαλύτερο, το τρώγαμε χουφτιές με σταφίδες ,στις ελιές ,ιδίως τη σαρακοστή πριν τα Χριστούγεννα.
Ασχετο επίκαιρο : Ας ελπίσουμε ότι ο Τσίπρας θ΄ αφήσει απόξω τη Λούκα.»Της χρωστεί κουκιά» κάποιος κόσμος κι όχι άδικα
ΕΦΗ ΕΦΗ said
93. ωπ το σιτάρι δεν είναι όσπριο. Μα θυμήθηκα πως λέει και τώρα ο πατέρας μου τα όσπρια και τα φαγώσιμα δημητριακά και σιτηρά, όλα, με μια λέξη: καρπομαγερέματα.
Παλαιών Πατρών Ιωάννης said
Εξαιρετικό άρθρο και σχόλια. Και τι ωραία η άρια του Χορχόρ Αγά στο 82!
Όπως αναφέρει ο Andrew Mango στην πολύ καλογραμμένη βιογραφία του Ατατούρκ, ο Κεμάλ Πασάς συνόδευε πάντα το αγαπημένο του ρακί με στραγάλια/leblebi. Στα τουρκικά το ρεβύθι λέγεται nohut, από το περσικό nokhod, ενώ το leblebi προέρχεται από το αραβικό lablab.
Το νοστιμότατο τσίτσιρι το θυμάμαι στην Πάτρα των εξήνταζ.
Strata Stratoula said
Στήν Μάνη πολύ διαδεδομένα έχουμε και τά λούπινα!…
( Άσχετο, αλλά φλεγομαι από περιέργεια να μάθω: άραγε εσείς «πιάνετε» τό «νέο» Γ’ Πρόγραμμα στίς συχνότητες τών ΕφΕμ; Διότι, εμείς όσον καιρό είμαστε στήν Αθήνα (στήν παραλιακή Κάτω Βούλα, στά όρια με τήν Γλυφάδα) δεν καταφέραμε ποτέ να τό «πιάσουμε» και μόνον διαδικτυακά τ’ ακούγαμε).
ΕΦΗ ΕΦΗ said
Η τσιτσιραβιά (έτσι την είπε μια συμπεθέρα από το Πήλιο), σ εμάς την λεν πετραμιθιά .Η άγρια φιστικιά με τα στυφά κόκκινα μπιλάκια.
Μπεμπεμπλιά (τα) είναι τα διάφορα κρεμαστά στολίδια των γυναικών.Ίσως οι χάντρες τελικά μ όσα είπατε:
Ήρθε νε πάλι η Κυριακή
κι έβαλες τα καλά σου
κι έβαλες τα στολίδια σου
κι όλα τα μπεμπεμπλιά σου
Μια ίσα πάνω, μια ίσα κάτω
το πολύκαμες π΄ αναθεμάτο
Κρητικό τραγούδι του παλιού λυράρη Γιώργου Καλομοίρη, σε κεφάτο καλαματιανό ρυθμό
Παλαιών Πατρών Ιωάννης said
Μήπως το περσικό nokhod προέρχεται κι αυτό από την ινδοευρωπαϊκή ρίζα *knud που μας έδωσε το nux και το nut; Δύτη τι λένε τα ketâb σου;
ΕΦΗ ΕΦΗ said
Στου παπού το καφενείο, μεζές για ρακή το χειμώνα ήταν τα «κουκιά στραγάλια» ή «ροβίθια στραγάλια»,παναπεί καβουρντισμένα,αλατισμένα ή ανάλατα. Τα μουσκεύαμε λίγο ή και όχι κι ύστερα σε ταψάκι ή κατ΄ευθείαν πάνω στη μαντεμένια σόμπα-σωλήνα. Τα καταβρέχαμε με τη σαλαμούρα (αλατόνερο) ελαφρά και ξανά στη φωτιά.Τα κουκιά ήταν φούλια ή μισιριοτάλια (μικρά φουσκωτά)
Πολύ αργότερα συνάντησα τα ζαχαροστράγαλα, λεμπλεμπλιά και μπιρμπίλια στη βόρεια Ελλάδα. Γιάμ!
xruxru said
Το τσίτσιρι μου το έχουν αναφέρει οι γονείς μου. Επίσης, χρησιμοποιούσαν τη φράση «μυαλό ρεβύθι». Σε αρκετές περιπτώσεις (κόλλες/υλικά) χρησιμοποιούμε το ρεβύθι σαν μονάδα όγκου.
sarant said
Ευχαριστώ πολύ για τα νεότερα, θαυμάσια, σχόλια!
95: Μου έχει ανοίξει η όρεξη για τσίτσιρι, και πού θα βρούμε!
96: Ναι μπράβο, τα λούπινα. Να πω την αμαρτία μου, αν και μανιάτης (νιοστής γενιάς), δεν μ’ αρέσουν. Και οι Ιταλοί (του Νότου) τα έχουν θαρρώ.
Αγγελος said
Όποιος έχει διαβάσει τους Malavoglia του G, Verga θα θυμάται στην αρχή μια καταθλιπτική ιστορία μ’ένα φορτίο λούπινα που ήταν και χαλασμένα. Δεν άντεξα να διαβάσω παρακάτω, ούτε νομίζω πως έχω δει ποτέ λούπινα εκ του φυσικού…
skom said
Kουκί: δευτερεύουσα σημασία “η ψήφος”. Ήδη από την αρχαιότητα οι πυθαγόρειοι ορμήνευαν τους μαθητές τους να αποφεύγουν τα κουκιά, (δηλαδή την ψήφο), φυσικά φλερτάροντας με την δυνατότητα για εναλλακτική ερμηνεία. Ότι δηλαδή απλά προειδοποιούσαν για τον διατροφικό κίνδυνο να προκληθεί κυάμωση!
cronopiusa said
102
χάσατε, είναι αριστούργημα
βέβαια στα ελληνικά μεταφράστηκε σαν «Το σπίτι με τη μουσμουλιά» από τον Εξάντα (μόνο 3 ευρώ στη Πολιτεία) και ο Βισκόντι το έκανε ταινία με τον τίτλο La terra trema …
εδώ η Μαρία Κάλλας τραγουδάει θεϊκά Maria Callas – In alto mare (I Vespri Siciliani) – La Terra Trema
Β. said
Τα λούπινα είναι εξαιρετικά διαδεδομένα ως μεζές στην Πορτογαλία (ερχόντουσαν με το ποτό αντί για τσιπς ή στραγάλια δικά μας) και με ειδικό σκεύος για να αποθέτεις το περίβλημα.
Οι Έλληνες φίλοι που τα έβλεπαν απορούσαν γιατί οι Πορτογάλοι τρώνε ζωοτροφές.
Γς said
96:
Λούπινα;
Τα ήξερα, «βοτανολογικώς», αλλά και “γευστικώς“ μικρός κοντά στη μονή Καισαριανής.
Δεν περίμενα όμως να τα βρω κάποτε στο Γύθειο σε φακελάκια στα περίπτερα! Τα πιτσιρίκια μου κάνανε σαν τρελά γι αυτήν την ασυνήθιστη λιχουδιά (πριν να τη δοκιμάσουν).
Πάντως εγώ τους είχα προειδοποιήσει.
Αν και (μισο)μανιάτης κι εγώ σαν τον Νικοκύρη (που λέει ότι είναι νιοστής γενιάς και τι να σημαίνει τούτο) δεν θέλω ούτε να τα σκέφτομαι.
Για ζωοτροφή; Καημένα ζωάκια…
Περί Γ’ Προγράμματος:
Πάντα αυτή η περιοχή ήταν προβληματική στη λήψη ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών σταθμών από τις κεραίες του Υμηττού, λόγω παρεμβολής του ορεινού όγκου.
cronopiusa said
96
…για να βλέπετε ΕΡΤ (HD) – ET1 – NET- ET3 ψηφιακά και πεντακάθαρα κ απ την τηλεοραση σας
…κάντε έναν κόπο και βάλτε τον αποκωδικοποιητή σας…
ή την τηλεόρασή σας -εάν έχει ενσωματωμένο- να κάνει αυτόματη αναζήτηση καναλιών…
ΤΟΣΟ ΑΠΛΟ ΕΙΝΑΙ …
ΣΤΟΥΣ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΥΣ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΑΜΑΡΟΥΣΙΟΥ κ ΤΩΝ ΒΡΙΛΗΣΣΙΩΝ …ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΕΡΤ…
σε πείσμα των αχρείων και των τσουτσεκιων τους!!!
ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗ – ΑΝΕΥ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗΣ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ…
—————————
Βλέπουμε ΕΡΤ εδώ:
http://www.ertopen.com/apps/tv/ovp.html (ΝΕΤ)
http://www.ertopen.com/apps/tv/ovp_et3.html (ΕΡΤ3)
http://www.thepressproject.gr/popuplayer.php (ΟΛΑ)
Αναλογικά: channel 26
Ψηφιακά: channel 29 / channel 31
Δορυφορικά: ASTRA 3B @ 23.5E
ERT-ΝΕΤ: Freq. 11485V, 1,650 Msym, FEC 3/4
ERT-ΕΤ3: Freq. 11487V, 1,667 Msym, FEC 3/4
Ακούμε ΕΡΑ εδώ:
http://www.ertopen.com/apps/radio/ (ΔΙΚΤΥΟ)
http://www.ertopen.com/apps/radio/era_thess.html (ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ)
http://www.ertopen.com/apps/radio/trito.html (ΤΡΙΤΟ)
http://www.thepressproject.gr/tvplayer/eranew.php (ΟΛΑ)
FM: 91,8 (ΔΙΚΤΥΟ) & κατά τόπους αναμεταδότες
AM: 729AM / 1404AM (ΔΙΚΤΥΟ)
Δορυφορικά: ASTRA 3B @ 23.5E (ΔΙΚΤΥΟ/ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ)
ΓΙΑ Winamp, WMP, VLC +ΚΙΝΗΤΑ:
http://radio.ertopen.com/erasport (ΔΙΚΤΥΟ)
http://stokokkino.live24.gr/erasport (ΔΙΚΤΥΟ)
http://radio.ertopen.com/trito (ΤΡΙΤΟ)
ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΕΙΤΕ – ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΤΕ κ ΠΡΟΩΘΗΣΤΕ ΣΕ ΦΙΛΟΥΣ Κ ΓΝΩΣΤΟΥΣ ΣΑΣ
ΜΠΟΫΚΟΤΑΡΟΥΜΕ ΤΟ ΜΟΡΦΩΜΑ ΤΗΣ ΔΤ , ΤΑ ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΚΑΝΑΛΙΑ κ την ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ ΤΟΥΣ
ΕΦΗ ΕΦΗ said
Λουμπούνια λέμε τα λούπινα. Τα φερνανε μια φορά το χρόνο, κατά την Καθαρά Δευτέρα κι ανοστότερο καρπό δεν είδα! Με ελιές μαζί και φτάζυμο (το ψωμί με εκχύλισμα ρεβυθιών-κουνενοί, όπως είπε εδώ το Μαρουλάκι) πίνανε τις τσικουδιές.Το εφτάζυμο το ετυμολογούν ότι είναι «παραποίηση» του αυτόζυμου (που είναι και πιο λογικό,αφού στην ουσία είν άζυμο)
Εδώ για το πεντανόστιμο (εφτανόστιμο) 🙂 ψωμί:
http://life-anti-style.blogspot.gr/2008/11/blog-post_02.html
Νίκος Παναγιωτόπουλος από Πάτρα said
Το τσίτσιρι το πουλούσαν παλιότερα πλανόδιοι.
Σήμερα το βρίσκει κανείς στις λαϊκές της
Πάτρας.
Χαιρετισμούς σε όλους
Νίκος
Akate said
@95,99
“Τσίτσιρι” στις γειτονιές της Πάτρας μέχρι πρόσφατα.
Ουζερί “Νεζερίτης”, στη Γούναρη, φοιτητικό στέκι , δεκαετία ΄80, με μεζέ στραγάλια.
“ Mπλεμπλέδες ” λέγανε τα στραγάλια τα αφράτα, οι παππούδες από τη Μικρά Ασία.
Ἐρβίθια ἤκουσεν ο Βελώνιος… σελ.72 στα ΑΤΑΚΤΑ, ΤΟΜΟΣ ΠΕΜΠΤΟΣ, ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ,
ΑΛΦΑΒΗΤΟΝ ΤΡΙΤΟΝ, ΕΝ ΠΑΡΙΣΙΟΙΣ 1835.
[http://books.google.gr/books?id=VoBSAAAAcAAJ&pg=PP8&dq=%CE%91%CE%A4%CE%91
%CE%9A%CE%A4%CE%91+%CE%9A%CE%9F%CE%A1%CE%91%CE%97&hl=el&sa=X&
ei=-L5VUoDQMsT70gWtyoHQDA&ved=0CFEQ6AEwBQ#v=onepage&q=%CE%91%CE%A4
%CE%91%CE%9A%CE%A4%CE%91%20%CE%9A%CE%9F%CE%A1%CE%91%CE%97&f=false]
sarant said
Ευχαριστώ πολύ για τα νεότερα!
109: Ώστε ακόμα τα πουλάνε;
munich said
γιατί εγώ αυτό τό τσίτσιρι το θυμάμαι στο πήλιο; μήπως με απατάει η μνήμη μου ή κάτι ήταν άλλο;
Γς said
Τζιόρτζιο ντε Κίρικο;
spiral architect said
[άσχετο mode on]
@107: Έχω ακούσει ότι με κάποιο τρόπο εκπέμπει η ΕΡΤ και οι τυχεροί των ΒΠ τη βλέπουν και σε HD, αλλά εμείς, οι πέραν της δυτικής όχθης του Κηφισού δεν την βλέπουμε στο ψηφιακό. 😦
Έχω τιβί που αποθηκεύει τα νέα κανάλια ακόμα και ας είναι σβηστή, αλλά στο ψηφιακό δεν βλέπω και δεν ακούω πράμα από ΕΡΤ. Την βλέπω και την ακούω μόνο ιντερνετικά.
[άσχετο mode off]
spiral architect said
@109: Χλωρά ρεβίθια και λούπινους έχει πάρει το μάτι μου και σε λαϊκές της Αθήνας ειδικά την περίοδο γύρω απ’ τη Σαρακοστή.
Δύτης των νιπτήρων said
98 Δυστυχώς τα ketâb μου δεν φτάνουν τόσο παλιά. Μέχρι το μεσαιωνικό περσικό naχōd…
sarant said
115: Να το έχουμε υπόψη μας τότε
112: Μήπως ήταν τα τσιτσίραβλα;
Alexis said
Καλημέρα,
Εκτός από τα #21, υπάρχει κι άλλο τραγουδάκι με ρεβίθια, που κι αυτό λέγεται κυρίως (αλλά όχι μόνο) σε γάμους:
στο 2:25-2:232 :
«μάθατε τι έγινε γειτόνισσες τη νύχτα, μου κλέψανε τον τέντζερη μαζί με τα ρεβίθια»
Κώστας said
Αυτό το τραγούδι του Χορχόρ κάτι μου θυμίζει έντονα. Μήπως αυτό έχει κάποια σχέση;
Elena Petelos said
@90 🙂 Κανονικά έπρεπε να βάλουμε και τραγούδια με αναφορές στον Κικέρωνα…
Εξαιρετικά καλογραμμένο τούτο εδώ το κείμενο. Ελπίζω να ακολουθήσει -εκτός αν έχει προηγηθεί και το έχασα- κάτι αντίστοιχο και για το φιστίκι. 🙂 Kι ένα ετυμολογικό αίτημα άλλου αναγνώστη: μήπως ξέρεις πώς προέκυψε το κεροβλιά;
Βρήκα αυτό εδώ: http://ubuntuone.com/2P2499VhoAnIoHQCE6ZpjN αλλά δεν με διαφώτισε ιδιαίτερα.
Πάνος με πεζά said
Λεπλεμπιά έλεγε η γιαγιά μου τα στραγάλια. ‘Εχουν σχέση με τα ρεβύθια;
Και θυμίζω και το τραγούδι του Γκάτσου «Το Παραμύθι», όπου πάλι υπάρχει ο στίχος «το κουκί και το ρεβύθι».
Εμένα μου πάει καλύτερα με «υ» το ρεβύθι. Κι έτσι γράφεται επίσης και το νησάκι του Σαρωνικού Ρεβυθούσα.
gbaloglou said
77
Και στην Ιερουσαλήμ (όπου και έμαθα κάποτε το φαλάφελ) τι παίζει; Κουκί ή ρεβίθι;
sarant said
Eυχαριστώ πολύ για τα νεότερα!
121: Το άρθρο απαντάει στις ερωτήσεις σου 🙂
120: Μερσί. Για το φιστίκι έχει γραφτεί άρθρο:
Michail Dim. Drakomathioulakis said
Στην Κύπρο λέγεται (και γράφεται) συχνά «οι χούμοι», με αιτιατική «τους χούμους».
Επίσης, παράγωνται «αρκατένα» παξιμάδια και κουλούρια, δηλαδή από τον «αρκάτην», προζύμι από ρεβύθια (http://foodmuseum.cs.ucy.ac.cy/web/guest/36/civitem/2091).
Ροβύθια ασφαλώς λέμε στην Κρήτη κι η συνηθισμένη συνταγή σπίτι μας ήταν βραστά χυλωμένα (απ’ τα πολλά κρομμύδια) με μπόλικα κρεμμύδια, αν και πολλοί τα τρων κοκκινιστά.
Μάτσα με φρέσκα ροβύθια πουλάνε τα καλοκαίρια και στην Κρήτη, είναι δε εξαιρετική παιδική λιχουδιά, αλλά και ρακομεζές!
Ο κουνενός δεν είναι στην Κρήτη απλώς το ροβυθάλευρο για το φτάζυμο, αλλά κι οικογενειακό επίθετο!
Τέλος, μου θυμίζει τις Κυπριακές κούννες, που είναι γενικώς οι ξηροί καρποί (και ειδικότερα το αράπικο φυστίκι), αλλά κι οι καρποί των (αποξηραμένων, κυρίως) οσπρίων.
sarant said
124: A, πολύ ωραία!
ΕΦΗ ΕΦΗ said
Έκφραση «Κουκιά σου ξεματίζουνε», όταν κάποιος το πάει φιρί-φιρί για καυγά που φαίνεται πως θ αποβεί εις βάρος του.(‘Οπως το «αυγά σου καθαρίζουνε»)
Ξεματίζουμε τα κουκιά (τα ξερά πριν τα μαγερέψουμε), κόβουμε το μαύρο «νυχάκι» τους, με τα δόντια, ή το μαχαίρι κι ένα ‘ενα τα ρίχνουμε σε νερό για να μουλιάσουνε πριν το βράσιμο.
Να φας Κουκιά και γάλα δεν επιτρέπεται.
-Κουνενός (και μαστραπάς) είναι βασικά το κύπελο (μεταλλικό ή εμαγέ) για το νερό και το γάλα, καμιά φορά και το κρασί. Κουνενάρι, το τσίγκινο κυπελάκι. Υπήρχαν ‘ομως μικρά πήλινα δοχεία,χωρίς χερούλι, σαν κοντρόφαρδια ανθοδοχεία ας πούμε, που τα χρησιμοποιούσαν ειδικά για τα ρεβίθια (άφρισμα) του φτάζυμου. Σώθηκε ένα παλιό στο σπίτι μας κι η μάνα μου το έλεγε «τ αγγειό για τσι κουνενούς».
Ε και μιας κι είπε παραπάνω ο Ντρακο ότι είναι επώνυμο, είν ένας γνωστός που έγινε και βουλευτής,πού δε θυμούμαι, γιατί πήγαινε εναλλάξ πότε Ν.Δ και πότε ΠΑΣΟΚ.
Σ ένα παραμύθι λέει για ένα ρεβίθι (μαγικό; μαγεμένο;)που τό κρυψε στη μύτη ο ήρωας και φταρνίστηκε και πετάχτηκε και ξεφανερώθηκε το μυστικό.Τί πριν και τί μετά, πραμάλλο δε θυμούμαι…:)
Η ροβυθάδα τω Χανιώ έχει μια περίσσα νοστιμάδα γιατί στο βράσιμο βάνουνε και νεράτζι.
Τα ρεθύθια τα καλόβραζα, τα έλιωνα και «πέρναγε» ως πουρές στα μικρά.Ταιριάζει με κοτόπουλο, λουκάνικα, κεφτεδάκια (περί ορέξεως ουδείς λόγος)
Αρκεσινεύς said
Σήμερα το θυμήθηκα:Η Φιλιώ Χαϊδεμένου, η Μικρασιάτισσα, στο βιβλίο της Η διαθήκη της Ιωνίας γράφει: «και βέβαια έπρεπε στο τραπέζι να υπάρχουν και οι απαραίτητοι μεζέδες. δε γινόταν να έρθουν οι καλεσμένοι και να τρέχουν εκείνη τη στιγμή να βρουν λεπλεπούδες (αφράτα στραγαλάκια) για να τους φιλέψουν»
ΕΦΗ ΕΦΗ said
Μια σκηνή με παιδιά και ρεβίθια.
Στα παιδικάτα της μητέρας μου,πριν τον πόλεμο, σε ημιορεινό χωριό, ο καλογείτονάς τους είχε έντεκα κοπέλια.Εκείνη σαν μοναχόπαιδο θα ήταν πιο καλοπερασμένη κι ίσως γι αυτό της «τυπώθηκε» η παρακάτω σκηνή:
Κλαίνε ένα γύρο τα παιδιά που πεινούνε.Είτε το φαγητό δεν ήταν έτοιμο, είτε λίγο.Τότε ο πάτερ φαμίλιας,ο εξαιρετικός άνθρωπος,ο μπαρμπα Μανώλης (που σαν Πολύτεκνος έμεινε -και η γυναίκα του Πολυτέκνισσα) πιάνει τη σιδεροκουτάλα (μια τρυπητή βαθουλή,μακριά και μεγάλη για ν ανακατώνουν τον τραχανά αλλά και να πιάνουν τα όσπρια από τα πιθάρια), τη βουτάει σε μια κουρούπα (μεσαίο πιθάρι) ανασύρει κι αδειάζει μια γενναία δόση…ρεβίθια στο πάτωμα. Ορμήσανε τα πεινασμένα μικρά να πιάσουν, το καθένα όσα πιο πολλά, να τραγανίσουν κι ο πατέρας να πάρει λίγο τράτο από τα σκουξίματα.
sarant said
126: Νεράτζι στη ροβιθάδα, τι ωραία ιδέα!
Jimakos said
Απολαυστικός, αλλά στο 1.10 περίπου η επίμαχη ατάκα.
gbaloglou said
122
The dish is usually made with chickpeas in Syria, Jordan, Lebanon, Israel and Palestine. This version is the most popular in the West. The Egyptian variety uses fava beans.
leonicos said
Εγώ τοις κυπρίοις ξέρω τους χούμους, εξ ου η ονομαστική οι χούμοι. Πρόκειται γι’ απ’ ευθείας αμάσητη μεταφορά του αρχαιοαιγυπτιακού-αραβικού-εβραϊκού χούμους = ρεβύθι. Όπως κι εκείνοι που τρώνε φούλια, τρώνε απλώς κουκκιά, μόνο που ‘κάτω’ είναι πιο μικρά, λίγο μεγαλύτερα από την χοντρή φακή, τα τρώνε ολόκληρα, χωρίς να φτύνουν το φλούδι ή τ’ αλέθουν και κάνουν κεφτέδες, τα φαλάφελ, στα οποία συνιστώ σκόνη μουστάρδας.
Βέβαια ως ξένη λέξη κανονικά θα έπρεπε να είναι άκλιτο. Ο χούμους και το χούμι, δεν τα έχω ακούσει.
Αλλά τα ρεβύθια στη Μέση Ανατολή δεν τα τρώνε όπως εμείς αλλά όπως έγραψε ο Σαράντ, με ταχίνι. Η συνταγή είναι απλή. Βράζεις τα ρεβύθια και τα στραγγίζεις, τα αλέθεις και ει δυνατόν τα ξαναστραγγίζεις, παίρνεις ίση ποσότητα ταχινιού και το χτυπάς με λεμόνι να σφίξει, προσθέτεις τον πολτό και αναλιγώνεις (ρυθμίζεις τη ρευστότητα που θέλεις) με λεμόνι. Προσθέτεις στο μεταξύ ό,τι μυρωδικά τραβάει η όρεξή σου, από κόκκινο πιπέρι μέχρι κάρυ κλπ κλπ. Και το κάνεις όσο καυτερό σου αρέσει. Το τρώνε όλοι με δέκα κουτάλια.
@59 gbaloglou Έχεις δίκιο.
Η κυάμωση είναι αιμόλυση που προκαλείται από την έλλειψη ενός ενζύμου του μεταβολισμού της γλυκόζης (G6PD). Σπάνια θανατηφόρος είτε από αναιμία (σχεδόν ποτέ) ή από νεφρική ανεπάρκεια λόγω της αιμοσφαιριναιμίας. Αυτά θα σας τα έλεγε και ο Θεοπάπας, αλλά φαίνεται απέχει.
@61 Πέπε. Απέδειξες άλλη μια φορά την ψηλή σου κλάση. Εξαιρετικός
@67 υπέροχος, μόνο ξέχασες να μας πεις σε τι διάλεκτο είναι.
@82 ertopensoc Θησαυρός είσαστε σήμερα πάλι. Εξ αιτίας σου το λέω.
Βέβαια, με όλο το σεβασμό το λέω, η δεύτερη εκτέλεση δε φτάνει ούτε το νυχάκι της πρώτης
@86 το ξέρω σε παραλλαγή. Οι κεφαλλονίτες ήταν δύο που έκαναν το τάμα. Ο ένας πήγαινε άνετα, ο άλλος κούτσαινε. «Γιατί, ρε πας σα γριά;» «Πώς να πάω; Εσύ δεν έβαλες τα ρεβίθια που έταξες; » «Τά ’βαλα, αλλά βρασμένα. Δεν τα έταξα ωμά!»
thebell said
στα αρβανίτικα τα ρεβίθια λέγονται κίκιρα (ή κίκιερα – αναλόγως προφοράς)
Δύτης των νιπτήρων said
Α, μόλις τώρα θυμήθηκα: από το τσιτσερόνε βγαίνει και το τούρκικο τσατσαρόν (çaçaron), που σημαίνει φλύαρος, παρλαπίπας, πολυλογάς.
sarant said
Α μπράβο, ωραίο!
Maja said
Σερβική λέξη για το ρεβίθι είναι leblebija (λεμπλέμπιγια), και όχι λεμπλεμπλιά.
ΑΚ (ο) said
Άσιμος – Σαν στα Παραμύθια
«Και θα ζούμε σαν στα παραμύθια
Μαρμαρώνω ρώνω ρώνοντας ρεβύθια»
από το 6ο πάτωμα:
Στίχοι: Λίνα Νικολακοπούλου
Μουσική: Σταμάτης Κραουνάκης
«Βοήθεια! Καρούμπαλα μεγάλα σαν ρεβύθια»
Στίχοι: Λίνα Νικολακοπούλου
Μουσική: Σταμάτης Κραουνάκης
«Άιντε δυο ρεβύθια στη γαβάθα
Για να φάω αλέθανε»
κι άλλο παραδοσιακό που απομονώνει τα ρεβίθια:
«το μάθατε τι έγινε γειτόνισσες τη νύχτα
μου κλέψανε το τέντζερη μαζί με τα ρεβίθια»
Στίχοι: Θόδωρος Ποάλας
Μουσική: Λένα Πλάτωνος
«Ένας πρίγκιπας μικρός πιο μικρός κι από ρεβίθι
κατοικούσε μοναχός μέσα σ’ ένα παραμύθι»