Σημειώσεις από το Ουζμπεκιστάν-2

Παρόλο που το Ουζμπεκιστάν τον 15^ο και τον 16^ο αιώνα σημείωσε μεγάλες εξελίξεις στην επιστήμη, την εκπαίδευση, την κουλτούρα και τον πολιτισμό, γιατί δεν συνεχίστηκαν αυτές οι εξελίξεις στη χώρα; Γιατί ο τουρκικός και ο ισλαμικός κόσμος τους επόμενους αιώνες απομακρύνθηκε από αυτή την λαμπερή αντίληψη;

Η σημασία της επιστήμης, της ιστορίας, της πολιτικής ή της πολιτικής σταθερότητας

Ο “Εμίρης Τεμούρ” έχει πολύ μεγάλη σημασία για του Ουζμπέκους. Το Ουζμπεκιστάν μπορεί να ονομαστεί και ως η χώρα του Τεμούρ. Κατά την περίοδο της ηγεμονίας του προσκάλεσε στη χώρα του πολλούς επιστήμονες και λόγιους. Πολλά ιστορικά έργα που βλέπουμε σήμερα στη Μπουχάρα, τη Σαμαρκάνδη κατασκευάστηκαν κατά την εποχή του Τεμούρ. Ο πρώτος πρόεδρος του Ουζμπεκιστάν Ισλάμ Κερίμοφ αντί του εαυτό του προτίμησε να προβάλλει τον Τεμούρ και τα έργα που κατασκευάστηκαν την εποχή του.

Κατά την περίοδο του Τεμούρ τα σύνορα του κράτους απλώνονταν από την Ίζμιρ μέχρι την Ινδία. Ο Τεμούρ οδηγεί το Οθωμανικό Κράτος σε μεσοδιάστημα και φέρνει το τέλος του Κράτους της Χρυσής Ορδής.

Αλλά επειδή δεν υπήρχε ένας κρατικός μηχανισμός που θα μπορούσε να διοικήσει μια τόσο ευρεία γεωγραφία, με τον θάνατο το 1405, το κράτος του αρχίζει να διαλύεται. Το Οθωμανικό Κράτος ανακτά τις δυνάμεις του και αναζωογονείται σε σύντομο χρονικό διάστημα και συνεχίζει τον δρόμο του. Αλλά το κενό που δημιουργείται στα εδάφη του Κράτους της Χρυσής Ορδής καλύπτουν οι Ρώσοι. Ο Τεμούρ επικρίνεται επειδή με το κενό που δημιούργησε αποτέλεσε αφορμή στη γέννηση της Ρωσικής Αυτοκρατορίας.

Βλέπουμε πως παρόλο που την περίοδο του Τεμούρ και μετέπειτα πραγματοποιήθηκαν πολύ σημαντικές επιστημονικές μελέτες, τα βήματα αυτά δεν μπόρεσαν να συνεχιστούν αργότερα. Μια πολύ σημαντική αιτία αυτού του γεγονότος είναι η πολιτική σταθερότητα. Αν δεν υπάρχει πολιτική σταθερότητα, η επιστήμη, η εκπαίδευση, η τέχνη, η κουλτούρα, ο πολιτισμός, τίποτα δεν μπορεί να είναι βιώσιμη.  Βλέπουμε ένα πολύ λυπητερό παράδειγμα αυτού του γεγονότος στην ιστορία του εγγόνου του Τεμούρ, Ουλούγ Μπέι. Παρόλο που είναι ηγεμόνας, σημαντικός λόγιος και αστρονόμος της εποχής του ο γιος του εξεγείρεται εναντίων του. Όταν ηττείται από τον γιο του παραδίνεται. Δηλώνει πως εγκαταλείπει τον θρόνο και πως θέλει να πάει στη Μέκκα για προσκύνημα. Του δίνεται άδεια. Αλλά μόλις βγαίνει από τη Σαμαρκάνδη δολοφονείται με την εντολή του γιου του. Λίγες μήνες αργότερα και ο γιος του δολοφονείται από τους στρατιώτες του. Μέσα σε τόση ασάφεια και ανασφάλεια είναι δυνατό να είναι βιώσιμο τίποτα. Μια σημαντική αιτία του προβλήματος που προαναφέραμε είναι η πολιτική σταθερότητα. Η σημασία που δίνουν οι λόγιοι της Αχλ αλ Σούννα στην πολιτική σταθερότητα κατανοείται πολύ πιο καλά στο Ουζμπεκιστάν. Διότι όταν δεν υπάρχει κράτος δεν και μένουν και πολλά πράγματα πίσω.

Ενώ ο μεγαλύτερος λόγος που το Οθωμανικό κράτος και οι θεσμοί του υπήρξαν πιο βιώσιμοι είναι πάλι πολιτική σταθερότητα.

 FETÖ

Το Ουζμπεκιστάν αντιλήφθηκε πριν από την Τουρκία πως η FETÖ είναι η μεγαλύτερη απειλή. Το 1999 έκλεισε τελείως τα σχολεία της FETÖ. Απέλασε τους καθηγητές τους οποίους κατηγόρησε για κατασκοπεία. Λέγεται πως την απόπειρα πραξικοπήματος που προσπάθησε να διοργανώσει η FETÖ το 2016 στην Τουρκία δοκίμασε πρωτύτερα και στο Ουζμπεκιστάν αλλά απέτυχε. Κατανοούμε καλύτερα το πλήγμα που έχει δώσει η FETÖ στις σχέσεις Τουρκίας-Ουζμπεκιστάν από την αντίληψη που έχουμε σχετικά με το Ουζμπεκιστάν στο νοητικό μας κόσμο αλλά και από τα πράγματα που ακούσαμε εκεί.

Μπουχαρί, Σαχ-ι Νακσιμπεντί, Ματουριντί

Αναμφίβολλα δεν μπορεί να γραφτεί ένα άρθρο σχετικά με το Ουζμπεκιστάν χωρίς αναφορά στους Μπουχαρί, Σαχ-ι Νακσιμπεντί και Ματουριντί. Τα ονόματα αυτά που εμποδίζουν τον ριζοσπαστισμό, που αποτελούν τις ρίζες της ισλαμικής ερμηνείας που δεν περιθωριοποιεί θα είναι θέμα μια άλλης εκπομπής. Προς το παρόν να αναφέρουμε πως οι Ουζμπέκοι δείχνουν έντονο ενδιαφέρον στους τάφους αυτών των φυσιογνωμιών.

Η τουρκική γλώσσα και ο τουρκικός κόσμος

Στην ουσία δεν είναι δύσκολο να αυξήσει κανείς την επικοινωνία, την συνεννόηση μεταξύ των τουρκόφωνων κρατών. Τρία βασικά βήματα θα διευκολύνουν αρκετά την συνεννόηση μεταξύ μας. Η πρώτη είναι η υιοθέτηση του λατινικού αλφαβήτου. Το Ουζμπεκιστάν έχει ήδη υιοθετήσει τα λατινικά γράμματα. Όπως άλλωστε το Καζακστάν και το Αζερμπαϊτζάν. Αλλά οι συγκεκριμένες χώρες κατά διαστήματα χρησιμοποιούν και το Κυριλλικό αλφάβητο. Όταν να υιοθετήσουν τα λατινικά γράμματα θα διευκολυνθεί η κατανόηση των γραπτών κειμένων.

Δεύτερον η συχνότερη χρήση των λέξεων που χρησιμοποιούνταν πριν από ένα αιώνα. Τον τελευταίο αιώνα οι Τούρκοι της Τουρκίας επηρεάστηκαν πάρα από τα αγγλικά και τα γαλλικά ενώ οι υπόλοιποι από τα ρωσικά. Αν μιλούσαμε όλοι μαζί τη γλώσσα των παππούδων μας θα μπορούσαμε να συνεννοηθούμε πιο άνετα. Οι συνομιλίες και οι ενδυμασίες των ηλικιωμένων στο Ουζμπεκιστάν, θύμιζαν τόσο πολύ τον συγχωρεμένο παππού και γιαγιά μου που ένιωσα σαν να τους επισκέφτηκα.

Τρίτον τα τουρκικά της Τουρκίας διαβάζονται όπως γράφονται και γράφονται όπως διαβάζονται. Και αυτό διασφαλίζει απλότητα στη γλώσσα. Μια τέτοια προσπάθεια και στις υπόλοιπες γλώσσες θα διευκολύνει ακόμη περισσότερα την συνεννόηση. Άλλωστε αν γνωρίζεται λίγο τα παλιά τουρκικά δεν είναι δύσκολο να συνεννοηθείτε.

Η δυνατότητα να ανοίγουν παραρτήματα τα τουρκικά πανεπιστήμια

Όλοι οι άνθρωποι που συνομιλήσαμε μαζί τους τονίζουν επίμονα πως τα τουρκικά πανεπιστήμια πρέπει να ανοίξουν εκτάκτως παρατήματα στο Ουζμπεκιστάν. Λέγεται πως ο Πούτιν έχει κάνει έφοδο με 150 πρυτάνεις. Τα δυτικά πανεπιστήμια έχουν ανοίξει ήδη τα παρατήματα τους. Αν υπάρχει νομικό εμπόδιο μπροστά από το άνοιγμα παραρτημάτων των πανεπιστημίων μας στο Ουζμπεκιστάν πρέπει να αρθεί εκτάκτως. Πρέπει να ενθαρρυνθεί να ανοίξουν παρατήματα στο Ουζμπεκιστάν τα συγκεκριμένα πανεπιστήμια που θα επιλεχτούν. Η Τουρκία δεν πρέπει να καθυστερήσει ακόμη περισσότερα σε ένα θέμα που η Ρωσία, οι δυτικές χώρες έχουν διανύσει σημαντική απόσταση.

2η Τουρκία

Αυτό που είδα στο Ουζμπεκιστάν στην ουσία είναι μια δεύτερη Τουρκία. Ο άνθρωπος νιώθει μια ευτυχία και γαλήνη σαν να έχει ανακαλύψει μια δεύτερη Τουρκία. Μπορεί να ειπωθεί στην Τουρκία και δεύτερο Ουζμπεκιστάν καθώς εκείνη η χώρα είναι η πατρίδα των προπαππούδων μας.

Μια Τουρκία οι νοητικοί κώδικες της οποίας έχουν διαμορφωθεί στην Δύση

Πριν πάω στη χώρα είχα κάνει μια ομαδική εργασία με τους Ουζμπέκους φοιτητές. Οι φοιτητές δήλωσαν πως οι άνθρωποι στην Τουρκία είναι πολύ πιο ευαίσθητοι στη Δύση ενώ αψηφούν τις εξελίξεις στην Ανατολή. Με την βαθιά επιρροή που άφησε πάνω μας η Μπουχάρα και η Σαμαρκάνδη, στην επιστροφή κατανοώ καλύτερα το τι θέλουν να πουν οι φοιτητές. Μια μικρή ματιά για το πόσο τα ΜΜΕ δίνουν μέρος στον τουρκικό κόσμο μας δίνε αποκαλύπτει την πραγματικότητα. Οι αθλητικές, καλλιτεχνικές και λογοτεχνικές εκπομπές δεν αναφέρονται σχεδόν καθόλου στον ισλαμικό κόσμο. Ας ρωτήσουμε στον εαυτό μας, ενώ γνωρίζουμε πολλά αθλήματα και αθλητές από τη Δύση πόσους γνωρίζουμε από τον Τουρκικό και τον Ισλαμικό κόσμο. Ενώ στην καλωδιακή τηλεόραση υπάρχουν πολλά κανάλια από τις δυτικές χώρες, τα κανάλια από τον τουρκικό κόσμο είναι ελάχιστα.

Το ανεπαρκές ενδιαφέρον προς την πατρίδα των προγόνων μας θλίβει τον άνθρωπο. Ενώ πολύ απλά πράγματα μπορούν να συμπεριλάβουν στην ατζέντα μας τον τουρκικό και τον ισλαμικό κόσμο. Δεν θα ήταν ωραίο να διοργανωθούν κάθε χρόνο υπό τον τίτλο του Τουρκικού Συμβουλίου (Κενές) αγώνες μεταξύ των πρωταθλητών ομίλων του Τουρκικού Κόσμου για τον καθορισμό του πρωταθλητή των πρωταθλητών;  Αν γινόταν το ίδιο υπό την αιγίδα του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας; Ακόμη και αυτού του είδους συμβολικές δραστηριότητες θα προσελκούσαν μεγάλο ενδιαφέρον και θα δημιουργούσαν γνώση.

Η διαμόρφωση του νοητικού μας κόσμου μόνο με τη Δύση σμικρύνει την Τουρκία. Μια Τουρκία που έχει χάσει τους δεσμούς της με τις ιστορικές της ρίζες θα έχανε πολλά. Μια τέτοια Τουρκία ακόμη και να ενταχθεί στην ΕΕ θα υποβάθμιζε τον εαυτό της στο επίπεδο μιας απλής χώρας μέλους της ΕΕ. Η Τουρκία όσο οι σχέσεις που συνάπτει με την Δύση θα βρει τον εαυτό της σε βαθμό που συμπεριλαμβάνει στην ατζέντα της, τον τουρκικό και ισλαμικό κόσμο και την Αφρική. Μόνο μια τέτοια Τουρκία μπορεί να εκπληρώσει την αποστολή της και να συμβάλλει στον εαυτό της, την περιοχή της και τον κόσμο.